فضای زمانی و مکانی و مخاطبان و بعضا پرسش‌ها تاثیرات مستقیمی بر احادیث داشته است، به خصوص این ویژگی در خصوص احادیث امام رضا(ع) نسبت به دیگر ائمه(ص) خاص تر است.
پایگاه حدیث نت، به نقل از خبرگزاری حوزه ـ حجت‌الاسلام والمسلمین سید کاظم طباطبایی، ظهر سه شنبه ۱۱ شهریور در دومین همایش حدیث رضوی، در تالار شهید آوینی اداره کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قم، در سخنانی با موضوع " اقتضائات زمان و مکان و مخاطبان در صدور روایات"، گفت: یک بحث تخصصی در حوزه حدیث‌شناسی وجود دارد که همان مسئله مقتضیات زمان و مکان، برداشت‌های عمومی و تاثیرات آنها بر روایت است.
رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث افزود: فضای زمانی و مکانی و مخاطبان و بعضا پرسش‌ها تاثیرات مستقیمی بر احادیث داشته است، به خصوص این ویژگی در خصوص احادیث امام رضا(ع) نسبت به دیگر ائمه(ص) خاص تر است. وی افزود: فضای خراسان از نظر ذهنی و موقعیتی و همچنین موقعیت سیاسی حضرت به عنوان ولیعهد حکومت نسبت به فضای مدینه و عراق تفاوت‌های بسیار زیادی داشت و به همین دلیل است که برخی از احادیث از زاویه‌ای صادر شده که با نسبت سنجی به احادیث دیگر ممکن است، تفاوت داشته باشد؛ زیرا اهل‌بیت(ع) نور واحد هستند، ولی موقعیت‌های آنها متفاوت بوده است.
این محقق و پژوهشگر حوزوی بیان کرد: امام رضا(ع) به دلیل موقعیت سیاسی، زیر ذره‌بین مورخان و محدثان شیعه و سنی و سیاستمداران بودند و به عنوان مثال در یک سفر ایشان به خراسان، تمام حرکات رفتاری و عبادی و کوتاه‌ترین سخنان حضرت به دقت از سوی برخی از مورخان بیان شده است.
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی تصریح کرد: یکی از همین زمینه‌های تفاوت را می‌توان در روایات مختلف درباره نمک بیان کرد؛ زیرا در قالب روایات اهل‌بیت(ع) خوردن نمک قبل و پس از غذا مستحب و سفارش شده است و حتی در فقه باب استحباب را در خصوص آن بیان کرده‌اند، اما امام رضا(ع) در خراسان در ابتدای غذا سرکه میل فرمودند که مورد سئوال یکی از حاضران در جلسه قرار گرفت.
رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث ادامه داد: در این بین دو مسئله مهم وجود دارد، یکی این‌که امروزه مردم متدین از طرفی با این گونه روایات مواجه هستند و از سوی دیگر علم پزشکی روز، مردم را از استعمال نمک باز می‌دارد و دراین بین چهار نگرش به وجود آمد که بتواند این تفاوت را تحلیل کند.
وی یادآور شد: تحلیل اول آن است که نحوه زندگی مردم امروز با مردم دوران ائمه(ع) تفاوت بسیار زیادی دارد و در آن دوران نمک اضافه بدن مردم بر اساس کار زیاد دفع می شد، در حالی که امروز این نمک دفع نمی‌شود، یعنی بدن ما روزانه به شش گرم نمک نیاز دارد در صورتی که غذاهای ما در حالت عادی دو یا سه برابر این مقدار نمک دارند و به همین دلیل خوردن نمک اضافه باعث بیماری می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین طباطبایی اضافه کرد: نظر دوم آن است که در گذشته نمک‌ها طبیعی بوده و در کنار سایر مواد معدنی، ترکیب آنها ویژگی‌های مفیدی را برای بدن تشکیل می‌داد، ولی امروز نمک‌ها از این مواد معدنی تصفیه شده. این محقق حوزوی خاطرنشان کرد: گروه سوم نیز بیان می‌کنند که نمک به خودی خود ضرر ندارد و پزشکان اشتباه می‌کنند که این نوع نظر نگاهی صرف خبری است.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث در ادامه بیان داشت: گروه چهارم نیز بر این باورند که روایات به ما امر کرده‌اند که نمک باید قبل و بعد از غذا صرف شود و نه در حین غذا و منظور آنها بیشتر ضد عفونی کردن دهان قبل و پس از غذا و پاکیزه کردن دندانهاست که این نگاه نیز در جای خود قابل بحث است.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم این چهار نگاه را با هم جمع کنیم باید یک مورد دیگر را هم به آن بیفزاییم که مکان این گونه روایات خراسان است و در خراسان به دلیل اقلیم متفاوت نسبت به مکه و مدینه و عراق قطعا رژیم غذایی هم متفاوت خواهد بود؛ زیرا تعریق بدن در شبه جزیره بسیار بیشتر از خراسان است و بیشتر نمک آنها دفع می‌شود و این فضا در خراسان وجود نداشت؛ بنابراین امام رضا(ع) فرمودند که سرکه نیز خواص بسیار خوبی دارد و قبل از غذا تناول می کردند.
