209
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

نويسنده ، و دوم ، هم عصر بودن ابن داوود با علاّمه حلّى كه با وجود كتاب علاّمه ، كتاب او ، تنها پس از سپرى شدن زمان مورد توجّه قرار گرفته است . ۱
گفتنى است بدخط بودن ابن داوود ، با برخى گزارش ها درباره خطّ او ناسازگار است ، چنان كه نويسنده رياض العلماء كه نمونه هايى از خطّ او را ديده ، نوشته «وخطّه لايخلو من جودة» . ۲ همچنين ، محدّث نورى نيز از وجود كتاب نقض العثمانيةى سيّد احمد بن طاووس به خطّ ابن داوود ، خبر داده و درباره خطّ او نوشته است : «وخطّه كاسمه حسن جيّد» . ۳ شيخ عبّاس قمى نيز بر اين مطلب ، تصريح كرده است . ۴
آقاى آل بحرالعلوم ، محقّق الرجال ابن داوود نيز بر آن است كه اشتباهات و تغييرات مورد بحث ، از اختلاف نسخ برآمده است . او نسبت دادن خبط و عدم ضبط به ابن داوود را ناروا دانسته و البته منكر وجود برخى خبط ها در كتاب او نيست . ۵
از كتاب الرجال ابن داوود ، دو تحقيق در دسترس است . نخست ، تحقيقى كه زير نظر مرحوم محدّث اُرمَوى انجام گرفته و به سال 1342 ش (1383 ق) ، توسّط مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است . تحقيق دوم به همّت آقاى سيّد محمّدصادق آل بحرالعلوم ، همراه با مقدّمه اى در شرح زندگى و معرّفى كتاب ابن داوود توسّط المطبعة الحيدرية ى نجف منتشر شده است .

2 . خلاصة الأقوال فى معرفة أحوال الرجال ۶

اين كتاب ، اثر معروف علاّمه حلّى در علم رجال است كه آن را به سال 693 ق ، ۷ پس

1.رياض العلماء، ج ۱، ص ۲۵۸.

2.همان، ص ۶۳ .

3.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۲، ص ۳۲۷.

4.الفوائد الرضوية، ص ۱۰۹.

5.ر.ك : الرجال، ص ۱۸ (مقدّمه محقق).

6.كشف الحجب والأستار، ص ۲۰۶ (ش ۱۰۶۰)؛ الذريعة، ج ۷، ص ۲۱۴ (ش ۱۰۴۰)؛ مكتبة العلامة الحلى، ص ۱۱۸؛ الأعلام، ج ۲، ص ۲۲۸؛ إيضاح المكنون، ج ۱، ص ۴۳۳.

7.خلاصة الأقوال، ص ۹۵.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
208

شايد خطّ ايشان بد بوده و هر ناسخى به شكلى كه مى فهميده، مى نوشته است و نسخ بر ايشان عرضه نشده و سقيم و بدون تصحيح مانده است. و امّا اشكالات و تعريضات وى بر علاّمه، درباره ضبط واژگان است، نه امر ديگر. و در بيشتر اين نقدها، اگر نگوييم كه در همه آنها، حق با ابن داوود است. ۱
افندى نيز نوشته است :
اشتباهات در نقل اقوال از منابع رجالى پيشين، غالباً ناشى از اختلاف نسخ و حذف و اضافه هايى است كه از جانب خودِ مؤلّفان، پس از اشتهار برخى از نسخ، صورت گرفته و در دست مردم، بدون تغيير، به حالت پيشين باقى مانده است، همچنان كه در تأليفات معاصران ما نيز مشاهده مى شود، بويژه در كتاب هاى رجال كه مؤلّفان آنها، روز به روز، به اسما و احوال آنها مى افزايند. ۲
افندى ، سپس از وقوع اين امر در كتاب هاى الفهرست شيخ منتجب الدين و شيخ طوسى و رجال نجاشى گزارش مى دهد . ۳
محقّق شوشترى بر آن است كه تحريفات بسيارى در الرجال ابن داوود رخ داده است ، همچنان كه در كتاب كشّى كه پيش از وى بوده ، روى داده است . دليل اين ادّعا كه تصحيفات فراوانى در نسخه كتاب رُخ داده ، آن است كه رموز نويسندگان رجال و رموز معصومان در آن ، تغيير پيدا كرده است . مثلاً در نسخه براى نجاشى «كش» و براى كشّى «جش» آمده است و برعكس ، يا با وجود التزامى كه دارد ، رمزى نمى نهد . يا رمز «ل» را براى اصحاب «ى» مى نهد . ۴
ايشان ، اين تحريفات را ناشى از دو چيز دانسته است . نخست ، بد خطّى

1.همان جا.

2.رياض العلماء، ج ۱، ص ۲۵۸.

3.همان جا. نيز، ر.ك: كلّيات فى علم الرجال، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۶.

4.قاموس الرجال، ج ۱، ص ۶۲ ـ ۶۳ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84151
صفحه از 461
پرینت  ارسال به