سخنى با خواننده

حديث ، در طول حيات خويش ، از بدو ظهور تا كنون ، فراز و نشيب هاى بسيارى به خود ديده است . شناخت اين مسير و ويژگى هاى آن را «تاريخ حديث» بر عهده دارد ـ كه رشته اى واسطه ميان دو دانش حديث شناسى و تاريخ است ـ . چگونگى ظهور حديث ، برخورد صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان معصوم با آن و نيز شيوه هاى برخورد عالمان بزرگ با اين منبع مهم و اصلى شريعت ، از مباحث مهم تاريخ حديث به شمار مى آيد .
مطالعه تاريخ حديث ، شرط لازم براى تحقيق صحيح در حوزه هاى مختلف علوم حديث است ؛ چرا كه به هر حال ، حديث ، يك پديده تاريخى است كه نمى توان بدون در نظر گرفتن مسير تاريخى اش ، در زواياى آن ، بحث دقيقى ارائه كرد . قطعا مطالعه در سند حديث يا متن آن و يا هر موضوع ديگرِ مرتبط با آن ، به صورت موردى و بدون توجه به همه يا بخش هايى از تاريخ حديث ، تنها مطالعه اى ذهنى و انتزاعى خواهد بود و در موارد بسيارى ، بيم آن وجود دارد كه نتيجه اين گونه مطالعات ، به دور از واقعيت باشد .
از سوى ديگر ، حديث ، به عنوان پديده اى تاريخى ، مورد هجوم شبهات تاريخى هم قرار گرفته است ؛ شبهاتى كه نمى توان آنها را بدون مطالعه تاريخ حديث ، پاسخ گفت .
به علاوه ، اتصال حديث به عصر معصوم و در امان ماندن آن از دستان تحريفگر پيدا و پنهان را بايد با مطالعات تاريخى به اثبات رساند و بِدين گونه ، پشتوانه علمى حديث را شناخت و شناساند .
با توجه به اين مجموعه ضرورت ها ، گروه تاريخ حديثِ «پژوهشكده علوم و

معارف حديث» بر آن شد تا مطالعه جامعى را در اين موضوع ، به انجام رسانَد . بر اين اساس ، مجموعه «تاريخ حديث شيعه (از قرن اوّل تا عصر حاضر)» پى ريزى گرديد .
در اين مجموعه ، به ترتيب تاريخى ، اطلاعات مربوط به حديث شيعه را گرد آورده ايم . مباحثى كه در هر دوره موردبحث (يا در هر يك از مقالات) موردتوجه بوده اند ، عبارت اند از : شرايط اجتماعى ـ فرهنگى ، حوزه هاى علمى ـ جغرافيايى ، عالمان حديث پژوه ، زمينه هاى فعاليت هاى حديثى ، گونه هاى نگارش هاى حديثى ، علوم حديث ، اجازات و مشايخ اجازه . معرّفى مهم ترين فعاليت هاى حديثى هر عصر نيز از ديگر اطلاعات موجود در اين مجموعه است .
عناوين مجلّدات اين مجموعه ، به قرار زير است :
جلد اوّل . تاريخ حديث شيعه از شكل گيرى تا پايان سده سوم هجرى
جلد دوم . تاريخ حديث شيعه در سده هاى چهارم تا هفتم هجرى
جلد سوم . تاريخ حديث شيعه در سده هاى هشتم تا يازدهم هجرى
جلد چهارم . تاريخ حديث شيعه در سده هاى دوازدهم و سيزدهم هجرى
جلد پنجم . تاريخ حديث شيعه از آغاز سده چهاردهم هجرى تا امروز.
كتاب حاضر ـ كه به صورت تفصيلى ، تاريخ حديث شيعه را در قرن هاى هشتم و نهم هجرى (مقاله اوّل) و نيز قرن هاى دهم و يازدهم هجرى (مقاله دوم) بررسى كرده است ـ در واقع ، سومين مجلّد از مجموعه پنج جلدى تاريخ حديث شيعه است كه به يارى خدا ، به تدريج ، به دست نشر سپرده خواهد شد .
در اين جا بر خود ، لازم مى دانيم كه از زحمات آقايان علينقى خدايارى و الياس پوراكبر ـ كه نگارش اين جلد را به عهده داشته اند ـ كمال تشكّر را به عمل آوريم .
اميدواريم كه با يارى خداوند بزرگ ، ساير مجلّدات اين مجموعه و فهرست ها و نمايه هاى آن نيز به زودى آماده نشر گردد .
گروه تاريخ حديث
پژوهشكده علوم و معارف حديث