كردند. (همان: 8-10).
خطبه‏هاى حضرت زينب(س) به عنوان پديده‏اى زبانى، از تأثيرات اجتماعى و فرهنگى دور نبوده است. زينب(س) از فصاحت و بلاغت قرآن و نبىّ اكرم صلى اللَّه عليه وآله و على عليه السلام بهره‏ها برده؛ همان قرآن كه فصاحت وبلاغت آن، خطباء وادباء عرب را عاجز كرده و همان نبى كه «أفصح من نطق بالضاد» بود و همان على عليه السلام كه نهج‏البلاغه او فصيح‏ترين كلامها بعد از قرآن و كلام نبى صلى اللَّه عليه وآله است. تحليل كلام چنين شخصيّتى، اگرچه بارها و بارها صورت گرفته است، ولى به جرئت مى‏توان گفت كه اكثر تحليلگران نتوانسته‏اند فصاحت و بلاغت ايشان را حتّى به قدرى بسيار اندك، نشان دهند؛ چرا كه اكثر آنان به تحليل كلام ايشان با استناد به جنبه‏هايى محدود از ساختارهاى متنى كلام، همچون ساختارهاى بلاغى قديم، اكتفا كرده و حتّى نتوانسته‏اند ارتباط بعضى ازاين ساختارهاى بلاغى، همچون آرايه‏هاى ادبى نظير استعاره، تشبيه و سجع را با فصاحت و بلاغت ايشان بيان كنند. درحالى كه اوج فصاحت و بلاغت زينبى زمانى بروز مى‏كند كه ايشان با توجّه به هر موقعيّت، بهترين كلام را متناسب با آن جايگاه، بيان مى‏كند. به عبارت ديگر، زيبايى‏هاى تمام ساختارهاى متنى كلام ايشان، از ساختارهاى كلّى و بنايى آن تا ساختارهاى اسلوبى و درونى، همگى در ارتباط با بافت موقعيّتى آن ظهور پيدا مى‏كنند.
اين نوشتار بر آن است تا كلام حضرت زينب(س) را در خطبه‏ها بر اساس شيوه تحليل گفتمانى، بررسى كند. خطبه‏هاى حضرت زينب(س) از دو جنبه بافت متنى و بافت موقعيّتى، قابل بررسى و تحليل‏اند. داده مورد تحليل، خطبه‏هاى حضرت زينب (س) در ميان مردم كوفه و در مجلس ابن‏زياد و مجلس يزيد است. در اين بررسى، ابتدا مفاهيم گفتمان، تحليل گفتمان، انواع گفتمان و گفتمان ادبى بررسى ميشود و سپس خطبه‏هاى حضرت زينب(س) از دو جنبه بافت موقعيّتى و بافت متنى مورد تحليل قرار مى‏گيرد و در پايان، نتيجه‏گيرى خواهد آمد.