محمد بن همام اسكافى(م 336 ق)
ولادت
ابو على، محمد بن همام بن سهيل اسكافى، از چهرههاى درخشان و از بزرگان شيعه و از اصحاب سفراى امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف مىباشد.
اسكافى در سال ۲۵۸ هجرى در اسكاف به دنيا آمد. اسكاف نام محلى است ميان بصره و كوفه. كوفه و اطراف آن به عنوان سرزمين علاقهمندان به اهل بيت رسول خدا صلى الله عليهم اجمعين شناخته مىشد.
محمد در خانوادهاى تازه مسلمان كه اسلام را از شيعيان و علاقهمندان به عترت پيامبر صلى الله عليهم پذيرفته بودند، چشم گشود.
او از كودكى با عشق به خاندان رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بزرگ شد و همان گونه كه خود بيان مىكند:« قبل از آنكه من به دنيا بيايم پدرم نامهاى براى امام حسن عسكرى عليه السلام نوشت و از آن حضرت خواست تا دعا بفرمايد كه خداوند فرزند صالحى را به ايشان عطا فرمايد. امام در ذيل نامه نوشتند:قد فعل الله ذلك يعنى خداوند خواسته تو را برآورده فرمود.» و بدين سان اسكافى پا بهجهان خاكى گذاشت.
سفر به بغداد
شهر بغداد در آن زمان مركز علم و دانش بود و بسيارى از علما و دانشمندان جهان براى فراگيرى علوم به آن شهر مىرفتند.
محمد بن همام نيز عزم آن شهر كرد تا هم از علماى بزرگ آن زمان كه در بغداد بسر مىبردند استفاده نمايد و هم بهتر بتواند با نايب خاص امام زمان عجل الله تعالى فرجه ارتباط برقرار كند و دستورات آن حضرت را اجرا نمايد.
شخصيت
محمد بن همام يكى از شخصيتهاى بزرگ شيعه در آن دوران به شمار مىآمد و يكى از ياران نزديك نواب خاص امام زمان بود. او گاهى نزد آنان مىرفت و آنان نيز سخنان امام زمان يا روايات ديگر ائمه را بر او املا مىفرمودند. برخى از دستورات و توقيعات امام زمان از طريق اسكافى به دست ما رسيده است.
صاحب جامع الرواة مىگويد:« قبل از وفات محمد بن عثمان، برخى از بزرگان و چهرههاى سرشناس شيعه مانند ابو على اسكافى نزد محمد بن عثمان عمرى رفتند تا جانشين خود را معرفى نمايد و او نيز حسين بن روح را از طرف امام زمان به آنان معرفى نمود.»
كلمات بزرگان
شيخ طوسى درباره او مىگويد:« ابو على محمد بن همام اسكافى شخصيتى جليل القدر و مورد اطمينان است و روايات فراوانى را روايت كردهاست.» نجاشى نيز چنين مىگويد:« محمد بن همام اسكافى شيخ اصحاب ما و از بزرگان قدماى شيعه مىباشد. او داراى مقام و منزلتى بزرگ است و احاديث فراوانى را روايت كرده است.»
اساتيد
اسكافى علاوه بر محضر نواب خاص امام زمان مانند عثمان بن سعيد و محمد بن عثمان و حسين بن روح از شخصيتهاى فراوان ديگرى نيز روايت نقل مىكند كه از آن جملهاند: پدرش همام بن سهيل، ابراهيم بن هاشم، جعفر بن محمد حِميَرى، عبد الله بن جعفر حميرى، محمد بن عبد الله حميرى، على بن محمد بن رياح، على بن محمد رازى و شخصيتهاى بزرگ ديگر.
شاگردان
شخصيتهاى فراوانى نيز از او روايت نقل مىكنند مانند: احمد بن محمد برقى، جعفر بن محمد بن قولويه، على بن ابراهيم، هارون بن موسى تلعكبرى، ابراهيم بن محمد بن معروف، احمد بن ابراهيم و...
تأليفات
۱- كتاب التمحيص كه جزء مصادر بحار الأنوار است و در اين برنامه موجود مىباشد.
۲- الأنوار في تاريخ الأئمة عليهم السلام.
- همچنين روايات فراوانى از او در كتابهاى معتبر روايى نقل شده است.
وفات
اين عالم بزرگوار شيعه پس از يك عمر با بركت، در سنين نزديك به ۸۰ سالگى و در سال۳۳۶ هجرى به سوى معشوق خويش پر كشيد و به سراى باقى شتافت.
