ابو القاسم على بن محمد بن على خزاز قمى رازى از چهرههاى برجسته فقها و راويان شيعه در نيمه دوم قرن چهارم هجرى است. او در شهرقمبه دنيا آمد، شهر علم و دانش، شهر اهل بيت رسول خدا و حرم آل محمد صلى الله عليه و آله و سلم. آرى شهر قم از ديرباز مهد علم و دانش بوده و چهرههاى علمى فراوانى را براى جهان اسلام و بلكه براى بشريت به ارمغان آورده است كه موجب افتخار تشيع سرخ علوى و پيروان خاندان محمد و آل محمد مىباشند. شخصيت مورد نظر ما نيز يكى از آن چهرههاى دانشمندى است كه در اين شهر پا به عرصه وجود نهاد. او در خانوادهاى عاشق خاندان على عليه السلام به دنيا آمد و نام او راعلىنهادند و نام پدرش محمد بود.
تحصيلات
على از همان كودكى در شهر قم به فراگيرى علم و دانش روى آورد و مراحل مقدماتى آن را فرا گرفت.
در آن زمان شيخ صدوق، آن دانشمند بزرگ شيعه شهره آفاق گشته بود و على بن محمد براى فراگيرى علم از محضر آن عالم انديشمند و آن راوى بزرگ حديث به شهر رى سفر كرد و در آن جا رحل اقامت گزيد.
او از محضر آن دانشمند بزرگ بهرههاى فراوان برد و در مدّت كوتاهى خود به يكى از روات بزرگ حديث و شخصيتهاى معتبر روايى شيعه مبدل گشت.
على بن محمد خزاز از معاصران شيخ مفيد، عالم برجسته شيعه در آن دوران به شمار مىآيد.
سخنان بزرگان
شيخ بزرگوار نجاشى، درباره ايشان مىفرمايد:
« علي بن محمد بن علي خزّاز، ثقة من أصحابنا، ابو القاسم، و كان فقيها وجيها، له كتاب الإيضاح في أصول الدين على مذهب أهل البيت عليهم السلام». يعنى: على بن محمد خزاز شخصيتى مورد اطمينان و از فقهاى سرشناس شيعه است. او مؤلف كتاب الإيضاح كه در معرفى اصول دين بر طبق مذهب اهل بيت عليهم السلام است مىباشد.
علامه حلى در كتاب خلاصه درباره ايشان مىفرمايد:« كان ثقة من أصحابنا فقيها وجيها». يعنى: او شخصيتى مورد اطمينان و از فقهاى سرشناس شيعه به شمار مىآيد.
محدث كبير، ميرزا عبد الله بن عيسى افندى صاحب كتاب ارزشمند رياض العلما درباره ايشان مىفرمايد:
« الشيخ الأجل الأقدم، ابو القاسم، على بن محمد بن علي الخزاز القمى قدس سره، الفاضل العالم المتكلم الجليل الفقيه المحدث المعروف، تلميذ الصدوق و أمثاله». يعنى: شيخ بزرگوار ابو القاسم على بن محمد بن على خزاز رازى قمى كه تربت پاكش مقدس باد، از قدماى شيعه و شخصيتى فاضل، دانشمند، متكلم، بزرگوار، فقيه، راوى معروف و معتبر شيعه و از شاگردان شيخ صدوق و ديگر علماى معاصر با ايشان است.
اساتيد
وى از محضر علماى بزرگى بهرهمند گشته است مانند:
1- شيخ صدوق 2- ابو المفضل محمد بن عبد الله بن مطلب شيبانى 3- ابو على احمد بن اسماعيل سليمانى 4- احمد بن زياد بن جعفر همدانى 5- ابو على احمد بن سليمان 6- احمد بن محمد بن اسحاق قاضى 7- احمد بن محمد بن عبد الله بن حسن عياشى 8- ابو عبد الله احمد بن محمد بن عبد الله بن حسن بن عباس جوهرى 9- حسين بن محمد بن جعفر بن محمد تميمى بن نجار كوفى 10- حسين بن على بن حسن رازى
شاگردان
چهرههاى برجستهاى از محضر اين عالم واسته بهره بردهاند از جمله:
1- ابو البركات على بن حسن حسينى جورى 2- محمد بن ابو الحسن بن عبد الصمد قمى 3- محمد بن حسين بن سعيد قمى
تأليفات
على بن محمد خزاز داراى تأليفات ارزشمندى در علوم فقه، كلام و حديث است. كه از جمله تأليفات اوست:
1-كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر 2-الأحكام الشرعية على مذهب الإمامية 3-الإيضاح في أصول الدين على مذهب أهل البيت عليهم السلام
