مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : کفایة الأثر فی النصوص علی الأئمة الإثنی عشر
محل نشر : قم
ناشر : دلیل ما
تاریخ انتشار : 1430ق
زبان : عربی
رده بندی کنگره : BP‎‏ ‎‏141‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏8‎‏خ‎‏4
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

کفایة الأثر فی النصوص علی الأئمة الإثنی عشر

کتابی در اثبات امامت امامان دوازده گانه ی شیعه

قرن چهارم ظهور واوج افکار معتزلی است؛ در این قرن افرادی چون ابو هاشم جبائی (م ۳۲۱)، ابو القاسم کعبی (م ۳۱۷)، قاضی عبدالجبار معتزلی (م ۴۱۵) و دیگران از گروه معتزله در مناظره و جدل جولان داده و علیه امامت سخنانی می پراکندند. از جمله اینکه نصی بر امامت ائمه نداریم، امام می تواند گناهکار باشد، زمانه می تواند بدون امام باشد و ....

در چنین عصری علمایی چون سید مرتضی (م ۴۳۲) با کتاب الشافی فی الإمامة در رد کتاب قاضی عبد الجبار، ابن بابویه (م ۳۲۹) با کتاب الإمامة والتبصرة من الحیرة، شیخ صدوق (م ۳۸۱) با کتاب إثبات النص علی الأئمه، طبری (قرن چهارم) با کتابهای المسترشد و دلائل الإمامه، ابن ابی عیاش (م ۴۰۱) با المتقضب الأثر، ابو الفتح کراجکی (م ۴۴۹) با کتاب الاستنصار و ابن خزاز قمی با کتاب کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر به شبهات معتزلیان و دیگر گروه ها پاسخ گفتند.

کتاب ابن خزاز قمی با عناوین «کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر»، «الکفایة فی النص»، «الکفایة فی النصوص» و «کفایة الأثر فی النصوص علی الأئمة الإثنی عشر» در کتب پیشینیان ذکر شده است. علامه مجلسی دربارۀ این کتاب گفته است: کتابی است که در امامت مثل آن نوشته نشده است.

ابن خزاز در کتابش دو مطلب را تأکید کرده است: اول اینکه بر امامت ائمه نصی از رسول خدا و امامان پیشین بر امامان بعدی وارد شده است؛ دیگر اینکه این نصوص از زبان بزرگان دین دهان به دهان نقل شده است.

در همین راستا افزون بر ائمه علیهم السلام، از ۲۴ تن از بزرگان و صحابه آن نصوص را نقل می کند.

ابن خزاز در مقدمه اش بیان می کند که کتابش را برای دو گروه نوشته است: ضعفای شیعه که از لحاظ علمی متوسطند و در امور امامت متحیر و عاجزند و با هر شبهه ای به شک می افتند؛ و دیگر پاسخی به گروه های معتزله که با درآمیختن خلاف و درست این افراد را در شکشان یاری می کنند و تا آنجایی پیش می روند که وجود نصوص بر امامت ائمه را منکر می شوند به طوری که برخی گمان می کنند که از صحابه در این باره هیچ حدیثی نقل نشده است.

از همین رو ابتدا روایات صحابه را ذکر کرده و آنگاه روایات ائمه علیهم السلام را که موافق روایات صحابه بوده، نقل کرده است، تا هر آنکه انصاف دارد بداند آن حق است و مصداق آیۀ « فَمَا اخْتَلَفُوا إِلاَّ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ» نشود.

بنابر آنچه که مصححین کفایة الأثر (آقایان محمدکاظم موسوی و عقیل ربیعی) شماره زده اند ۱۸۹ حدیث در این کتاب نقل شده است.

کتاب با روایات عبد الله بن عباس (۵ روایت) از رسول خدا آغاز می شود که در سه روایت به نام هر یک از امامان تصریح و در دو روایت به امامت امیر المؤمنین و حسنین علیهم السلام و نه تن از فرزندان امام حسین علیه السلام اشاره و بر اینکه مهدی از فرزندان امام حسین است تأکید می شود.

سپس از عبد الله بن مسعود، ابو سعید خدری، ابو ذر غفاری، سلمان فارسی، جابر بن سمره، جابر بن عبد الله انصاری، انس بن مالک، ابو هریره، زید بن ثابت، زید بن ارقم، ابی أُمامه، واثلة بن اسقع، ابو ایوب انصاری، عمار بن یاسر، حذیفة بن اسیّد، عمران حصین، سعد بن مالک، حذیفة بن یمان، ام سلمه، عائشه و خلیفه دوم و سوم که همه از زبان رسول خدا روایاتی را نقل کرده اند که بر امامت ائمه علیه السلام نص صریح دارند.

ابن خزاز برای اختصار و پرهیز از تکرار طرق مختلف روایت را نقل نکرده و در پایان بعضی بخشهای کتاب، اسناد طرق دیگر را ذکر کرده است از جمله: «او ابن عباس است که از او روایت کرده است: سعید بن جبیر، مجاهد، طاوس یمانی، اصبغ بن نباته، و عطاء. و اگر قصدم نبود که این روایات را به اختصار نقل کنم و از تکرار بپرهیزم هر آینه همه این روایات را نقل می کردم. اما بر منصف متدبر همین مقدار کافی است».

و دیگر «او عبد الله بن مسعود است، از او روایت کرده است: سائب، مسروق، قیس بن عبد، و حنش بن معتمر».

ابن خزاز افزون بر گروه معتزله از گروه «براهمه» نام برده و در یک مورد استدلال آنان را پاسخ گفته است.

در این کتاب اشعاری از ابن عباس، دعبل خزاعی، عربی ناشناس، امیر المؤمنین علیه السلام، امام باقر علیه السلام، کمیت، زبیر، امام حسن عسکری علیه السلام، و مردی از بنی سلیم نقل شده است.

در پایان کتاب که روایت امام حسن عسکری را بر امامت حضرت حجت علیه السلام نقل می کند می گوید: این روایتهایی است که روات ما از معصومین علیهم السلام نقل کرده اند و موافق اخبار صحابه بوده است... در بین این روات جماعتی از خاندان رسول خدا هستند که نیکان روزگار و معصومین به دور از هر گونه لغزش و خطا بودند و خدا در موارد بسیاری آنان را ستوده است.

سپس تأکید می کند که در این کتاب قصدش بیان حجت به نحو اختصار بوده است.

چاپهای کفایة الأثر

  1. چاپ سنگی به  كتابت قربانعلی كربلايی طالقانی در سال ۱۳۰۵ق؛
  2. تحقیق سید عبد اللطیف کوهکمری به همت انتشارات بیدار، در سال ۱۴۰۱ق / ۱۳۵۹ش؛
  3. چاپ مرکز نور الأنوار، تحقیق محمد کاظم موسوی و عقیل ربیعی، انتشارات دلیل ما، ۱۴۳۰ق، قم. محققین مقاله ای از یکی از صاحبان نسخه در آیاتی از قرآن که دلالت بر امامت ائمه دارد را جداگانه در اول کتاب نقل کرده اند.

شایان ذکر است که به تازگی نسخۀ بسیار قدیمی از کفایة الأثر پیدا شده و آقای موسوی بروجردی در کتابخانۀ علامه مجلسی قصد دارند آن را به صورت عکسی (فاکسیمیله) چاپ کنند.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی