بررسی تطبیقی روایات خمس در صحیح بخاری و کافی

نشریه : حدیث حوزه

نویسنده : پديدآورنده : سید رضا مهدوی
پديدآورنده : سهیلا پیروزفر

چکیده :

در غالب کتب روایی قدما، مؤلف ذیل هر باب، به ذکر احادیث اکتفا کرده است از این رو کشف دیدگاه مؤلف و شیوه های گزینش این روایات، دشوار است. مسئله «خمس» که در قرآن کریم و روایات فریقین، بدان اشاره شده از جمله احکام مورد تضارب آراء دانشمندان مسلمان است. صحیح بخاری و کتاب کافی به عنوان دو کتاب روایی معتبر نزد اهل سنت و شیعه نیز ابوابی را به احادیث خمس اختصاص داده اند، بررسی روایات این دو کتاب در رسیدن فهمی صحیح از فضای فکری مؤلفان آن و فهم صحیح از تفسیر آیات و جایگاه خمس و مصادیق آن مؤثر است. این پژوهش زوایای مختلف روایات خمس از دیدگاه فریقین را مقایسه‌ و بررسی کرده است. بر اساس نتایج این پژوهش، هردو مؤلف در وجوب خمس و برخی متعلقات آن مانند دفینه، غنیمت و فیء ، اشتراک دارند، اما کلینی خمس را در حوزه‌ی اصول عقائد شیعه در کتاب الحجه جای می‌دهد و به مالکیت امام معصوم (ع) برخمس توجه نشان می‌دهد و معادن طلا، نقره و مازاد سود تجارت و زراعت، به عنوان متعلقات خمس معرفی می‌شود. اما بخاری جایگاه خمس را در فروعات فقهی و در کتاب الجهاد ‌آورده و در بحث مالکیت خمس، به کلیاتی مانند آن‌که رسول خدا تقسیم کننده(قاسم) غنایم بود؛ اکتفا می‌کند.