دلالت‌سنجی حدیث «إنّما یحلّل الکلام و یحرّم الکلام»

نشریه : حدیث حوزه

نویسنده : پديدآورنده : محمد رسول آهنگران
پديدآورنده : سعید سبوئی جهرمی

چکیده :

شرط با توجه به اعتبارات مختلف دارای تقسیمات گوناگونی است. یکی از تقسیمات آن، به اعتبار ارتباط و عدم ارتباط آن با عقد است. در این تقسیم‌‌بندی شرط به دو قسم ابتدائی و ضمنی تقسیم می‌شود. شرط ابتدائی شرطی است که مستقل است و در ضمن عقد دیگری مندرج نشده است، اما شرط ضمنی به شرطی اطلاق می‌شود که در ضمن عقد دیگری مندرج شده است. شروط ضمنی به دو دسته مصرّح و غیر مصرّح تقسیم می‌شوند. شرط مصرّح شرطی است که در ضمن عقد دیگری قرار دارد و به آن تصریح می‌شود، برخلاف شرط غیرمصرّح که هرچند در ضمن عقد وجود دارد، اما بیان نمی‌شود. در مورد اعتبار شروط غیرمصرّح بحث‌های مختلفی مطرح شده است. برخی از فقها با استناد به عبارت «إنما یحلّل الکلام و یحرّم الکلام» مدعی شده‌اند که شروط غیرمصرّح معتبر نیستند. با توجه به روایاتی که مشتمل بر این عبارت هستند، می‌توان چنین استدلال کرد که تنها شرطی می تواند نافذ باشد، که به صورت لفظی بیان شده باشد و شروط غیرمذکور اعتباری ندارند. در مورد معنای این روایات فقها احتمالات مختلفی را ارائه کرده‌اند. تنها احتمالی که می‌تواند مدعای مذکور را ثابت کند، این است که «کلام» به معنای لفظ باشد و «إنّما» نیز دلالت بر حصر کند. با بررسی همه‌ی احتمالات موجود این نتیجه حاصل شد که این احتمال مردود است و روایات مذکور نمی‌تواند اعتبار شروط غیرمصرّح را مخدوش کند.