بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری(ع)

بررسی مفهوم و ملاك‌های صحت و اعتبار روايات از ديدگاه اماميه

اين کتاب با هدف بررسی مفهوم و ملاك‌های صحت و اعتبار روايات از ديدگاه اماميه، به رشته‌ تحرير درآمده است.

بررسی ميراث حديثی شيعه، به ويژه تفاسير مأثور از اهل بيت(ع) به منظور اثبات و صدور و استناد آن به معصوم و تحقيق در روايات آنها در راستای حفظ و استحكام آثار معصومين در حوزه تفسير قرآنی، امری ضروری است.

نويسنده پس از بررسی حجیت و اعتبار تفاسير مأثور و ميزان ارزش آنها، به بررسی مفهوم و ملاك های صحت و اعتبار روايات از ديدگاه اماميه، ضرورت تحقيق در روايات تفسيری اهل بيت(ع)، جايگاه تفسير مأثور منسوب به امام عسكری(ع)، بررسی شرايط سياسی، اجتماعی و فرهنگی حاكم بر آن دوران و راهكار آن حضرت در آن شرايط و ارزيابی تفسير موجود از جهت سند و محتوا پرداخته است.

عناوين فصل‌های کتاب(۱۶ بخش):

فصل اول: تفسیر مأثور و اعتبار آن‌
فصل دوم: میزان ارزیابی و اعتبار تفاسیر مأثور
فصل سوم: بررسی شرایط حاکم بر عصر امام عسکری علیه السّلام و نقش راهبردی آن حضرت‌
فصل چهارم: معرفی تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام‌
فصل پنجم: بررسی سندی و طریق شیخ صدوق به تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام‌
فصل ششم: بررسی محتوایی و متنی تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام‌

بخشی از كتاب:

تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام (۲۳۲- ۲۶۰ ه. ق) تفسیری ناتمام است، شامل تفسیر سوره فاتحه الکتاب و تفسیر آیات پراکنده ای از سوره بقره تا آیه ۲۸۲ این سوره که بلندترین آیه قرآن است.

بنابه روایت شیخ صدوق، کتاب تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام، اثر دو نفر به نامهای ابو یعقوب یوسف بن محمّد بن زیاد و ابو الحسن علی بن محمّد بن سیّار است که این دو با امام عسکری علیه السّلام رفت و آمد داشتند و هرروز مقداری از آنچه که آن حضرت برایشان تعلیم می فرمود، می نوشتند. لذا این تفسیر، در واقع املای این دو نفر است از گفته های امام عسکری علیه السّلام در طی هفت سالی که ملازم با آن حضرت بوده اند.

در صدر نسخ مطبوع تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام، در مقدمه آن، بعد از تسمیه و تحمید و انتهای سند به ابن بابویه آمده است که ابن بابویه گوید:
(ابو الحسن محمّد بن قاسم مفسر استرآبادی خطیب به ما خبر داد که ابو یعقوب یوسف بن محمّد بن زیاد و ابو الحسن علی بن محمّد بن سیّار که هردو از شیعیان امامیه بوده اند، نقل کرده اند که پدران ما شیعه امامیه بودند و در آن هنگام ما در استرآباد که زیدیه حاکم بودند می زیستیم و تحت حکومت حسن بن زید علوی ملقّب به الدّاعی الی الحق بودیم. در آن زمان شیعه امامیه تحت فشار قرار داشتند، به طوری که اموال پدران ما را که از تجّار امامیه بودند مصادره کردند و ما از ترس حسن بن زید همراه خانواده های خود به سامرا و امام عسکری علیه السّلام پناه آوردیم. در سامرا در کاروانسرایی جای گرفته و سپس به دیدار امام علیه السّلام شتافتیم.

امام علیه السّلام برای ما دعای خیر و گشایش کرد و فرمود: (مرحبا به پناهندگان ما، به آستان ما خوش آمدید، اینک پناه یافتید، خداوند سعی و تلاش شما را بپذیرد و ترس شما را به ایمنی مبدّل سازد و شما را کفایت کند، بعد از اطمینان خاطر نسبت به مال و جانتان بازگردید). ما با وجود آنکه از درستی سخن آن حضرت تردیدی نداشتیم، با شگفتی به ایشان گفتیم: چه دستور می فرمایید در بازگشتن به شهری که از آن خارج شده ایم؟ چگونه به جایی رویم که از آن گریخته ایم؟ با آنکه حاکم آنجا پیوسته در تعقیب ماست و ما را تهدید می کند.

امام علیه السّلام فرمود: این دو فرزند خود را به من واگذارید تا آنها را دانشی بیاموزم که خداوند بدان شرافتتان بخشد و شما نسبت به بدگویی سعایت کنندگان و تهدیدهای حاکم، بی توجه باشید و بیم و هراسی نداشته باشید که خداوند در مورد شما سعادت را کامل خواهد کرد و به زودی دشمنان شما نزد حاکم شفاعت کنند ...؛ پدرانمان پس از مشورت، به آنچه حضرت فرموده بود عمل کردند و ما را نزد امام علیه السّلام گذاشتند و خودشان بازگشتند.

این كتاب با تكيه بر منابع متعدد و با بهره‌گيری از ديدگاه صاحب‌نظران، حجيت و اعتبار روايات تفسير منسوب به امام عسكری(ع) بررسی شده، مباحث سودمندی را فرا روی علاقمندان قرار می‌دهد.