اسناد ويژه «كافى» در «وسائل الشيعة» - صفحه 165

مى توان از اين نقل ، در شناخت هر دو مصدر استفاده كرد .
مانند اقبال الأعمال (ص 76) :
رويناه باسنادنا الى جدى ابى جعفر الطوسى باسناده الى على بن الحسن بن فضال من كتاب الصيام ورواه ايضا ابن أبى قرة فى كتابه واللفظ واحد ، فقالا معا ... .
از اين نقل مى توان در بازسازى هر دو كتاب «كتاب الصيام» ابن فضال و «كتاب ابن ابى قره» ـ كه هر دو مفقود شده اند ـ بهره گرفت .
اين سه روش كوتاه سازى در جوامع حديثى متأخّر ، كمتر به كار گرفته شده است ؛ بلكه روش اين جوامع ، بيشتر بر پايه نقل از چند مصدر (همه به صورت اصلى يا يكى به صورت اصلى و بقيه به صورت ذيلى) استوار است .
روش ديگرى كه در نقش مصادر متأخّر به عنوان نسخه اى از مصادر پيشين اثرگذار است ، نقل با واسطه است .

نقل با واسطه ، بدون اشاره به مصدر واسطه

پيش تر اشاره كرديم كه مرحوم محدّث نورى ، گاه به نقل مرحوم مجلسى در بحار الأنوار از مصادر حديثى قدما ، اعتماد ورزيده و به مصدر اصلى ، مراجعه نكرده است . اشتباهاتى كه در اين گونه نقل ها رخ داده ، از جمله دليل هاى نقل با واسطه است .
اين روش در ميان قدما ، بسيار مرسوم بوده است . نگارنده در مقاله «مصادر الشيخ الطوسى فى كتابه تهذيب الأحكام» ، به روشنى به اثبات رسانده كه شيخ طوسى روش نقل با واسطه را در تهذيب الأحكام ، بسيار به كار مى گرفته است . راقم سطور ، ماه ها در تلاش براى كشف مصادر متوسّط در تهذيب الأحكام بوده و اميدوار است با توفيق در نگارش قسمت هاى بعدى مقاله ، اكثر مصادر آن را معرّفى نمايد .
در اين جا تنها اشاره مى كنيم كه در موارد زيادى ، روايات تهذيب الأحكام ، برگرفته

صفحه از 236