6. عنعنه در سند: گرچه مرحوم كلينى همچون مشايخ خود، روايات را از طرق معتبرى همچون سماع، قرائت و اجازه دريافت كرده است، جهت رعايت اختصار سند، روايات كافىرا به صورت معنعن نقل كرده است، يعنى حلقه هاى سند با لفظ «عن» به يكديگر مربوط شده اند. در اين گونه اسناد وجه تحمل واسطه هاى سند معمولاً پوشيده مى ماند، يعنى مشخص نمى شود كه راوى حديث را به چه نحو از استادش فرا گرفته است به طريق سماع يا قرائت يا اجازه يا... (بر خلاف تعابيرى همچون سمعتُ فلانا يقول، قرأتُ على فلان و...).
عنعنه در سند يكى از شيوه هاى رايج اختصار در اسناد است و با توجه به وثاقت و اعتبار مؤلف، طبق نظر محدثان شيعه خللى به اعتبار سند وارد نمى كند.
نمونه اى از روايت معنعن:
عَلىُّ عَنْ أبِيهِ عَنِ النّوْفَلِى عَنِ السَّكوِنى عَنْ أبِى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مَنْ تَرَكَ مَعْصِيةً للّهِ مَخَافَةَ اللّهِ تَبارَكَ وَ تَعَالَى أرْضَاهُ اللّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ. ۱
7. ارسال در برخى اسناد: در مواردى در سند روايات كافى، قطع، تعليق و ارسال با الفاظ مبهمى همچون «عمّن رواه، عمّن حدّثه، عمّن أخبره، عن رجلٍ، عن بعضِ أصحابِه، رَفَعَهُ عن، مرسلاً عن و...» به چشم مى خورد، كه البته اين موارد در مجموع كتاب رقمى محدود است، مثلاً در روايتى آمده است:
مُحَمَّدُ بْنُ يحْيى عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَينِ بْنِ سَعيدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِد عَنْ زَكَرِيا بْنِ عِمْرانَ الْقُمِّى عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ، عَنْ رَجُلٍ مِنْ أصْحَابِ أبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام لَمْ أحْفَظْ اسْمَهُ قالَ: سَمِعْتُ أبَاعَبْدِاللّهِ عليه السلام يقُولُ... . ۲
و در روايتى ديگر سند به صورت زير ديده مى شود:
«الْحُسَينُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أصْحابِهِ عَنْ أبِى بَصيرٍ قَالَ...». ۳
اين گونه روايات در معيار بسيارى از متأخران جزو روايات ضعيف السند به شمار
1.الكافى، ج ۲، ص ۸۱، ح ۶.
2.همان، ج ۱، ص ۲۳۰، ح ۲.
3.همان، ص ۴۷۴، ح ۵.
