مراحل رشد تربیت اخلاقی از دیدگاه امام علی(ع)

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : احمد سلحشوری

چکیده :

دنیای معاصر بیش از هر زمان دیگری با چالش ­های مختلف اخلاقی مواجه است. بحران ­ها و انحطاط اخلاقی که در برخی از جوامع به چشم می­ خورد؛ مؤید و معرف این نکته است که نظام­ های تربیتی این جوامع در زمینه اخلاق و به­ ویژه تربیت اخلاقی به قهقرا رفته­ اند. تربیت اخلاقی را می ­توان به ­عنوان فرآیند ایجاد و پرورش فضائل اخلاقی در فراگیران و تدارک شرایطی جهت بازداشتن آنها از رذائل اخلاقی در مقام نظر و عمل تعریف نمود. برای تحقق تربیت اخلاقی توجه به مراحل رشد اخلاقی نکته بسیار مهمی است. رشد اخلاقی موضوع مهمی است که همیشه مورد توجه اندیشمندان بوده است. در این زمـینه نظـریـه ­های متعددی مانند نظریه اجتماعی- فرهنگی، روان- تحلیلی و شناختی وجود دارد که هرکدام با توجه به جهان ­بینی خود، رشد اخلاقی را وابسته به عامل یا عامل ­های می­ دانند. اما به ­طور کلی منشأ اخلاق را براساس انـسان ­محـوری قـرار مـی ­دهند. این مقاله در صدد است که با توجه به آثار غنی اسلام و به ­خصوص دیدگاه امام علی(ع) به بررسی مراحل رشد اخلاقی بپردازد. بنابراین در این مقاله با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی مفهوم اخلاق و تربیت اخلاقی و مراحل رشد اخلاقی از منظر امام علی(ع) مورد بررسی قرار می­ گیرد. یافته ­های پژوهش نشان داد که امام(ع) اخلاق را نوعی امکان در نظر می­ گیرد و با توجه به مراحل نفس، در تبیین مراحل رشد اخلاقی به چهار مرحله؛ بهیمی، درندگی، شیطانی و الهی اشاره دارد و براساس همین مراحل، ویژگی­ ها و دستور العمل­ های خاصی را در سه دوره هفت ساله بیان می­ کند.