آسيب هايی كه از ناحيه زن ، نهاد خانواده را تهديد می كند و ممكن است به فروپاشی نهاد خانواده بينجامد، عبارت اند از:
۱ . آزار دادن شوهر
آزار دادنِ شوهر، همانند آزار دادنِ زن ، موجب تزلزل بنيان خانواده است ؛ زيرا در فرض آزاررسانی از سوی زن ، مرد نيز واكنش همانندی نشان می دهد و كانون زندگی، به معركه درگيری و كشمكش تبديل می شود و به تدريج، تحمّل چنين وضعيتی برای هر دو سوی رابطه، سخت می شود . در اين زندگی ها، محبّت و اطاعت، جای خود را به سرپيچی و نفرت می دهد و در اين حالت، روابط متعارف ازدواج به گونه ای ديگر تحقّق می پذيرد . حتّی در صورتی كه شوهر تحمّل كند و به مقابله به مثل نپردازد ، از محبّتش به همسر كاسته می شود و زندگی با عشق، به زندگی با نفرت، تبديل می شود. اين وضعيت غير طبيعی، تنها تا آن جا ادامه می يابد كه تنش های عصبی حاصل از اين نگاه و رفتار ، از آستانه تحمّل طرفين در نگذرد . امام صادق عليه السلام در تعبيری لطيف ، زنِ آزاررسان را از اسباب تكدّر عيش می داند و می فرمايد :
لا تُؤذی امرَأَةٌ زَوجَها فِی الدُّنيا إلّا قالَت زَوجَتُهُ مِنَ الحورِ العِينِ : لا تُؤذيهِ ، قاتَلَكِ اللّهُ ، فَإِنَّما هُوَ عِندَكِ دَخيلٌ يوشِكُ أن يُفارِقَكِ إلَينا .[۱]
هر زنی در دنيا شوهرش را آزار بدهد ، حوری بهشتی ای كه برای همسری او تعيين شده ، می گويد : خدا تو را بكشد ! او را ميازار ؛ زيرا او نزد تو ميهمان است و به زودی ، تو را ترك می كند و نزد ما می آيد .
گفتنی است كه به خشم آوردن شوهر[۲]نيز گونه ای آزار دادن اوست. از اين رو، اگر زن در نيابد كه چه رفتاری همسرش را خشمگين می كند و سپس آن را ناخودآگاه تكرار كند و يا با قصد آزارْ چنين كند ، زمينه تزلزل خانواده را فراهم كرده است .
۲ . ناسپاسی نسبت به شوهر
زن، بيشتر به محبّت شوهر نياز دارد و مرد، به سپاس گزاری زن . از اين رو، در صورت عدم ارضای خواست روحی ، و يا واكنش متعارض با آن از سوی زن ، علاقه مرد به زن آسيب می بيند و به تدريج، اين واكنش دوسويه ، زنجيری از گله گزاری و دلخوری درونی را پديد می آورد و بنيان خانواده را سست می نمايد. از اين رو احاديث اسلامی، به شدّت زنان ، را از ناسپاسی كردن نسبت به لطف و محبّت شوهران ، نهی كرده اند . به اين حديث بنگريد :
لا يَنظُرُ اللّهُ إلَی امرَأَةٍ لا تَشكُرُ لِزَوجِها ، وَ هِی لا تَستَغنی عَنهُ .[۳]
خداوند ، به زنی كه از شوهرش سپاس گزاری نمی كند ، با آن كه از شوهرش بی نياز نيست ، نگاه [ با لطف و رحمت] نمی كند .
در حديث ديگری آمده است :
أيُّمَا امرَأةٍ قالَت لِزَوجِها : «ما رَأيتُ قَطُّ مِن وَجهِكَ خَيرا» فَقَد حَبِطَ عَمَلُها .[۴]
هر زنی كه به شوهرش بگويد : «من هرگز از روی تو ، خيری نديده ام » ، اعمالش بر باد می رود .
۳ . انتظارات بی جا از شوهر
مرد به عنوان مسئول تشكيل ، رشد و نگهداری خانواده،[۵]می كوشد نيازهای اساسی خود و خانواده اش را تأمين كند .[۶]اين، ويژگی يك خانواده سالم و متعارف است و جز در مواردی كه مرد به اعتياد و يا بيماری های اخلاقی و اجتماعی مبتلا می شود ، همه جا چنين تلاشی وجود دارد. اين وظيفه، چون تكليفی الهی است . پس قابل منّت گذاری بر زن هم نيست ؛ امّا مشكل از آن جا آغاز می شود كه در شرايط خاص و تنگناهای مالی ، شوهر ، توانايی تأمين خواسته های زن را از دست می دهد و يا زن، به مقدار نياز ، بسنده نمی كند . در اين دو حالت ، اگر زن بر خواسته های خود ، پا ننهد و برای تأمين آنها ، به شوهرش فشار بياورد ، افزون بر به خشم آوردن خداوند متعال ، زمينه ناراحتی شوهر را نيز فراهم می آورد .
در اين وضعيت، گاه پيش می آيد كه مرد، بر اثر سرزنش های زن ، به دزدی و اختلاس و كسب درآمدهای نامشروع ، روی می آورد و گاه به گريز از خانه و حتّی اعتياد كشيده می شود و يا در فرضی دردناك ، به جدايی می انديشد . در همه فرض ها ، آرامش روحی شوهر، كاهش می يابد و نگاه افسرده و يا عصبی او ، در روابط خانوادگی، بازتاب می يابد . اين گونه است كه اساسی ترين هدف ازدواج (يعنی آرامش زندگی) آسيب می بيند . از اين رو ، احاديث اسلامی، زن را از وادار كردن شوهر به آنچه در توان او نيست، به شدّت نهی كرده اند :
أيُّمَا امرَأةٍ أدخَلَت عَلی زَوجِها فی أمرِ النَّفَقَةِ وَ كَلَّفَتهُ ما لا يُطيقُ ، لا يَقبَلُ اللّهُ مِنها صَرفا وَ لا عَدلاً ، إلّا أن تَتوبَ وَ تَرجِعَ وَ تَطلُبَ مِنهُ طاقَتَهُ .[۷]
هر زنی كه در درخواست نفقه ، بر شوهرش فشار آوَرَد و خارج از توان او چيزی بر او تحميل كند ، خداوند ، از آن زن ، نه استغاثه ای را می پذيرد و نه كَفّاره ای را ، مگر آن كه توبه كند و بر گردد و در حدّ توانش ، از او چيز بخواهد .
۴ . منّت نهادن بر شوهر
خانم هايی كه از نظر ثروت و يا موقعيت خانوادگی، بر شوهر خود ، برتری دارند، بايد توجّه داشته باشند كه ثروت و موقعيت خانوادگی خود را به رخ شوهر كشيدن و منّت نهادن بر او ، آفتِ شيرينی زندگی خانوادگی ، و گاه موجب فروپاشی آن است . در شماری از احاديث ، اين برخورد غير اخلاقی، به شدّت محكوم شده است :
لَو أنَّ جَميعَ ما فِي الأرضِ مِن ذَهَبٍ وَ فِضَّةٍ حَمَلَتهُ المَرأةُ إلی بَيتِ زَوجِها ، ثُمَّ ضَرَبَت عَلی رَأسِ زَوجِها يَوما مِنَ الأيّامِ ، تَقولُ : «مَن أنتَ ؟ إنَّمَا المالُ مالی» ، حَبِطَ عَمَلُها وَ لَو كانَت مِن أعبَدِ النّاسِ ، إلّا أن تَتوبَ وَ تَرجِعَ وَ تَعتَذِرَ إلی زَوجِها .[۸]
اگر زن، همه طلا و نقره های روی زمين را به خانه شوهرش ببَرَد ، سپس روزی از روزها بر سر او بزند و بگويد : «تو كيستی ؟ اين دارايی ، مال من است» ، اعمالش بر باد می رود ، اگر چه از عابدترينْ مردمان باشد ، مگر آن كه توبه كند و از سخنش بر گردد و از شوهرش پوزش بخواهد .
۵ . مدارا نكردن با شوهر
گاهی اوقات، اخلاق و رفتار شوهر، مورد قبول همسر نيست و حتّی ممكن است از نظر عرفی و شرعی هم پذيرفته نباشد؛ امّا اصلاح آن ، تنها از طريق تحمّل و شكيبايی و سپس تذكّرات نَرم و پلّه ای، امكان پذير است . زن نمی تواند با چند ماه زندگی مشترك ، رفتار چندين ساله شوهر خود را تغيير دهد. از اين رو بايد بكوشد برای دوره گذار از وضعيت فعلی به وضعيت مطلوب ، سياست رفاقت و همراهی و همدلی را با شوهر ، در پيش گيرد و در همه موارد شرعی و عرفی ، پيرو شوهر باشد تا به تدريج بتواند شوهر را با خود ، همراه كند . زوج های جوانی كه از ابتدا و بدون هيچ مقدّمه ای ، خواستار تغيير همسر خود و به رنگ خود در آوردن او شده اند ، در همان ابتدای راه، به چاله بگو مگو و درگيری در غلتيده اند و نه تنها سودی از تذكّرات و ناسازگاری های خود نديده اند كه كانون خانواده را به لبه پرتگاه آشفتگی و از هم پاشيدگی كشانده اند .
در حديثی از امام علی عليه السلام آمده است:
شَرُّ الزَّوجاتِ مَن لا تُواتی .[۹]
بدترين همسر ، زنی است كه سازگار نباشد .
۶ . خودآرايی برای غير همسر
خودآرايی زن برای غير همسر ، يكی از خطرناك ترين آفت هايی است كه كانون خانواده را تهديد می كند. در حديثی از پيامبر صلی الله عليه و آله آمده است :
لا يَحِلُّ لِامرَأةٍ أن تُظهِرَ مِعصَمَها وَ قَدَمَها لِرَجُلٍ غَيرِ بَعلِها ، وَ إذا فَعَلَت ذلِكَ لَم تَزَل فی لَعنَةِ اللّهِ وَ سَخَطِهِ ، وَ غَضِبَ اللّهُ عَلَيها ، وَ لَعَنَتها مَلائِكَةُ اللّهِ ، وَ أعَدَّ لَها عَذابا أليما .[۱۰]
برای هيچ زنی ، حلال نيست كه مُچ و پای خويش را برای مردی جز شوهرش آشكار سازد . هر گاه چنين كند ، پيوسته مورد لعنت و ناخشنودی خدا قرار می گيرد و خداوند ، بر او خشم می گيرد و فرشتگان خدا لعنتش می كنند و برايش عذابی دردناك ، آماده می سازد .
اين آفت خطرناك، زمينه ساز آلودگی زن و فروپاشی خانواده است . از اين رو، مرد بايد به عنوان مدير خانواده، با همه توان از آن پيشگيری كند . در حديثی از پيامبر صلی الله عليه و آله آمده است :
المَرأةُ إذا خَرَجَت مِن بابِ دارِها مُتَزَيِّنَةً مُتَعَطِّرَةً وَ الزَّوجُ بِذاكَ راضٍ ، بُنِی لِزَوجِها بِكُلِّ قَدَمٍ بَيتٌ فِی النّارِ .[۱۱]
هر گاه زن ، خود را بيارايد و خوش بو كند و از درِ خانه اش بيرون برود و شوهر[ش] به اين ، راضی باشد ، به ازای هر قدمی [كه زن بر می دارد] ، برای شوهرش يك خانه در آتش ساخته می شود .
۷ . تنوّع طلبی
زن نيز ممكن است مانند مرد ، به بيماری تنوّع طلبی جنسی مبتلا شود و چون محدوديت او بيشتر است ، اين بيماری می تواند او را به درخواست طلاق و در برخی از موارد، به خيانت و گاه به قتلِ همسر، وادار سازد . از اين رو ، در احاديث ، تنوّع طلبی جنسی زن، همانند تنوّع طلبی مرد، نكوهش شده است.[۱۲]در حديثی از پيامبر خدا صلی الله عليه و آله آمده است :
أيُّمَا امرَأَةٍ سَأَلَت زَوجَها طَلاقا فی غَيرِ ما بَأسٍ ، فَحَرامٌ عَلَيها رائِحَةُ الجَنَّةِ .[۱۳]
هر زنی كه بی جهت ، از شوهر خود طلاق بخواهد ، بوی بهشت بر او حرام است .
۸ . خيانت
خطرناك ترين آفتی كه از ناحيه زن، نهاد خانواده را تهديد می كند ، خيانت و بويژه خيانت ناموسی است . از پيامبر خدا صلی الله عليه و آله در باره خطر اين خيانت، روايت شده كه می فرمايد :
أربَعَةٌ مِن قَواصِمِ الظَّهرِ : ... وَ زَوجَةٌ يَحفَظُها زَوجُها وَ هِی تَخونُهُ .[۱۴]
چهار چيز ، كمرشكن اند : ... و از جمله آنهاست زنی كه شوهرش از او نگهداری می كند ؛ ولی او به شوهرش خيانت می نمايد .
برای پيشگيری از اين آفت كمرشكن ، هم مرد، مسئول است و هم زن . بديهی است كه مرد و زن، با عمل كردن به وظايف مشترك و اختصاصی خود ، می توانند از اين آفت، پيشگيری كنند ؛ امّا بی ترديد، مسئوليت زن در اين باره، سنگين تر است .
[۱]ر . ك : ص ۱۳۰ ح ۶۵۴ .
[۲]ر . ك : ص ۱۳۳ (خانواده / فصل سوم / عصبانى كردن شوهر) .
[۳]ر . ك : ص ۱۳۲ ح ۶۵۸ .
[۴]ر . ك : ص ۱۳۲ ح ۶۶۰ .
[۵]ر . ك : ص ۹۵ (خانواده / فصل دوم / وظايف خاصّ مرد) .
[۶]ر . ك : ص ۱۳۳ (خانواده / فصل سوم / عصبانى كردن شوهر) .
[۷]ر . ك : ص ۱۳۴ ح ۶۶۲ .
[۸]ر . ك : ص ۱۳۶ ح ۶۶۷ .
[۹]ر . ك : ص ۱۳۸ ح ۶۶۸ .
[۱۰]ر . ك : ص ۱۳۸ ح ۶۷۱ .
[۱۱]ر . ك : ص ۱۳۸ ح ۶۶۹ .
[۱۲]ر . ك : ص ۱۴۱ (خانواده / فصل سوم / بُلهَوسى) .
[۱۳]ر . ك : ص ۱۴۰ ح ۶۷۳ .
[۱۴]ر . ك : ص ۱۴۰ ح ۶۷۶ .
