پژوهشى پیرامون دنیا از دیدگاه قرآن و روایات

(۱)
پژوهشى پیرامون دنیا از دیدگاه قرآن و روایات

طالقانى اصفهانى، سید محمّد

كارشناسى ارشد رشته الهیات و معارف اسلامى
دانشگاه آزاد اسلامى تهران
استاد راهنما: دكتر حجتى، سید محمّدباقر
۱۳۷۰
۱۲۹ص

بررسى در باب واژه «دنیا» و شناخت دنیا در لغت و اصطلاح و توضیح مراد و مفهوم این واژه در آیات كریم قرآن مجید، و منظور و مراد از استعمال آن در موارد مختلف، دنیا از منظر معصومان‏علیهم السلام و بزرگان دین، عناوین بحث در این پایان‏نامه را تشكیل مى‏دهند.
واژه دنیا، ۱۱۵ بار در قرآن مجید آمده است كه ۶۲ آیه‏اى كه این واژه در آنها آمده مكّى و ۵۳ آیه مدنى است و در تمام آنها ، دنیا ، صفت زندگى كنونى است، مگر در چهار محل كه صفت آسمان است و همراه با آن آمده است. دنیا، غالباً صفت «حیاة (زندگى)» آمده، كه این موصوف ، گاه، مذكور و گاه محذوف است.
لغت «عاجله» نیز در قرآن به معناى حیات دنیا و زندگى زودگذر است و در سه مورد آمده كه هر سه مورد، در مقابل آخرت است.
كلمه دنیا، گاهى به مطلق زندگى جهان انسانى نیز اطلاق مى‏شود. حال اگر این زندگى در جهت تأمین سعادت اخروى مورد استفاده قرارگیرد و هدف از آن، نه در خود آن، بلكه در جهان ابدى باشد، در این صورت، از آن به تجارت پُرسود تعبیر شده است؛ امّا اگر اشتغال به آن، انسان را از توجّه به خداوند و آخرت، باز دارد، یعنى توجّه به آن، توجّه طریقى نباشد، در این صورت، مزرعه شرّ است.
این پایان‏نامه از پنج فصل و چندین بخش، ترتیب یافته است. فصل اوّل در باب واژه «دنیا»ست كه در سه بخش به اشتقاق ریشه دنیا و اقوال موجود درباره آن، معناى لغوى دنیا و اصطلاح دنیا در قرآن مى‏پردازد.
فصل دوم، درباره شناخت دنیاست كه خود به سه بخش تقسیم شده است:
بخش اوّل، مربوط به قرآن و دنیاست. در این بخش، مذمّت دنیا و ترجیح آن بر آخرت و معناى دنیاى مذموم از نظر امام صادق‏علیه السلام بیان شده و در ضمن، به سخنان بزرگان تفسیر نیز اشاراتى رفته است.
در بخش دوم، روایات دنیا، در دو بُعد مثبت و ستوده، و منفى و نكوهیده بررسى شده است.
بخش سوم، دنیا از دیدگاه حكما را پژوهیده است.
فصل سوم، با عنوان «انسان و دنیا»، چند بخش دارد: بخش اوّل، درباره رابطه انسان با دنیاست. بخش دوم، به زهد و زاهد در دنیا، درجات زهد و تعریف زهد در دنیا از دیدگاه امیر مؤمنان مى‏پردازد. بخش سوم نیز اختیار انسان در دنیا را بررسى مى‏كند.
فصل چهارم، با عنوان «دنیا و آخرت»، نیز بخش‏هایى دارد. در این بخش‏هاى سه‏گانه، تفاوت دنیا و آخرت، حبّ دنیا و آخرت و تأثیر اعتقاد به آخرت در زندگى دنیا بررسى شده است.
فصل پنجم، درباره مَثَل دنیاست. این فصل نیز در بخش‏هایى از قبیل مَثَل دنیا در قرآن، مَثَل دنیا در روایات، و مَثَل دنیا در لسان حكیمان، سامان یافته است.