واژه شناسى «شهيد» و «شاهد»
صفت «شهيد (بسيار گواه) » ، مبالغه در صفت «شاهد (گواه) » و بر گرفته از «شهد» است كه بر علم و حضور و اعلام كردن ، دلالت دارد . به گفته ابن اثير ، در نام هاى خداى متعال ، «شهيد» به معناى كسى است كه چيزى از او پنهان نمى ماند و شاهد يعنى حاضر . وزن فعيل ، از ساخت هاى مبالغه در فاعل است . پس هر گاه علم به گونه مطلق در نظر گرفته شود ، او عليم (بسيار دانا) است و هر گاه به امور نهانى (باطنى) نسبت داده شود ، او خبير (بسيار آگاه / مطّلع) است و هر گاه به امور پيدا(ظاهرى) نسبت داده شود ، او شهيد (شهادت دهنده) است .[۱]با اين حال ، گاه بدان اعتبار گفته شده است كه خدا در روز رستاخيز ، بر آنچه از مردمان مى داند ، شهادت مى دهد .
شهيد و شاهد ، در قرآن و حديث
نام «شهيد» به عنوان يكى از اسماء خداوند ، در قرآن كريم ، نوزده بار آمده و مضمون آيه «همانا خدا بر همه چيز ، گواه است» ، هشت بار و آيه «خدا ، گواهى را بسنده است» نيز هشت بار وارد شده است .
در آيات و احاديث ، نام «شهيد» به معناى حضور علمى خدا در جهان و در ميان موجودات آن آمده است و بدين سان ، روشن مى گردد كه خداوند در تمامى موجودات ، حضور دارد ؛ امّا اين به معناى حلول و اتّحاد وجودى نيست ؛ بلكه به معناى حضور و احاطه علمى است .
[۱]دليلى بر افزودن قيد «امور پيدا» به متعلّق «شهيد» ارائه نشده است . برخى از آيات و احاديث اين باب ، مانند «إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَىْ ءٍ شَهيد» و «يا شاهدَ كلِّ غائب» ، مى توانند دليل بر خلاف اين گفته ابن اثير باشند .
