لاشتغالهم بالحرب و القتل و إنّما زینب أخته علیها السلام أخرجت الصبیّ و قالت یا أخی... .1
ب) گزارش برخی روایتهای تاریخی بدون باور به مضمون آنها
یکی از پیامد غلبه جنبه گزارشی آن است که سید در کتاب التشریف بالمنن که به روایتهای آخرالزمان و رخدادهای آن میپردازد، گاه روایتهایی را آورده است که خود تصریح میکند بدانها باور ندارد.۲
ج) عدم نقد برخی گزارشهای تاریخی مشکوک
پیامد دیگر این پدیده آن است که سید گاه با لحن پذیرش درباره برخی گزارشها سخن میگوید، بیآنکه از ناسازگاری آنها با آیاتی از قرآن یا باورهای کلامی سخن گوید. برای نمونه، از نگاه سید یکی از دلایل درازی روزگار فرمانروایی فرعون و اینکه نفرین حضرتموسی علیه السلام در نابودی وی به تأخیر افتاد آن بود که: «أنّ فرعون یُؤمن البلاد۳ و یُرفق بالعباد». سید این نکته را بر پایه روایتهای رسیده در برخی تفاسیر در ذیل آیه: (و قال موسی ربَّنا إنّکَ آتَیتَ فرعون و مَلَأَهُ زینةً و أَموالاً فی الحیوة الدّنیا... )۴ مطرح میکند و سپس برخی از گزارشها را که نشانگر برخی مهربانیهای فرعون با مردم مصر است، به نقل از معجمالبلدان گزارش میکند.۵ به هر روی، بر فرض که فرعون در روزگار پادشاهی، برخی نیکرفتاریها را نیز در کارنامه خود به جای نهاده باشد، باز هم باید گفت آنچه سید پذیرفته است، با آیههای فراوانی از قرآن که بر ستمگری، سرکشی و مردمآزاری بینهایت فرعون گواهی میدهد، ناسازگاری آشکار دارد.۶ و یا در جای دیگر گزارشی از رخداد «ردّالشمس» را میآورد که بر پایه آن، امیرالمؤمنین علیه السلام تا آنگاه که خورشید غروب کرد، نماز خود را نخوانده بودند و پس از غروب خورشید با دعای آن بزرگوار، خورشید به جایگاهی که باید، بازگشت.۷ سید در اینجا نیز هیچ نقد یا توضیحی نمیافزاید. گرچه رخداد بازگشت خورشید برای امیرالمؤمنین علیه السلام از رخدادهای
1.. الملهوف، ص۱۶۸ – ۱۶۹.
2.. التشریف بالمنن، ص۲۱۳ – ۲۱۴ و ۳۴۹ – ۳۵۰.
3.. در چاپ مورد استفادۀ ما واژۀ «البلاء» آمده، ولی ظاهراً با توجه به معنای جمله «البلاد» درست است.
4.. یونس، آیۀ۸۸.
5.. التشریف، ص۳۵۸ – ۳۵۹.
6.. برای نمونه: بقره، آیۀ ۴۹ و ۱۴۱؛ انفال، آیۀ۸۳؛ نحل، آیۀ۱۲؛ نازعات، آیۀ۱۷ و... .
7.. التشریف، ص۳۶۷.