19
جغرافياي ري و قزوين در كتاب «نقض»‏

علي ملكي ميانجي ^۱

ري و قزوين، دو شهر مهم از نواحي مركزي ايران هستند. ناحيه ري به عنوان منطقه‏اي مهم از دوران مادها تا زمان حاضر، اهميت سياسي خود را با نوساناتي حفظ كرده است. مركز اين ناحيه، شهر ري در سده‏هاي نخستين اسلامي تا عصر مغول، از مهم‏ترين شهرهاي جهان و اُمّ البلاد شمرده مي‏شده است. در دوره اسلامي، ابتدا اين شهر، داراي مذهب اهل سنّت با گرايش اُمَوي بود؛ امّا كم كم تشيّع در آن رواج يافت، به گونه‏اي كه در عصر مؤلّف نقض، در ميانه سده ششم هجري، غالب جمعيت آن را شيعيان تشكيل مي‏دادند. با اين همه، مذاهب و فرقه‏ها و نحله‏هاي اعتقادي مختلفي در آن مي‏زيستند. كتاب نقض، بازتاب اطلاعات سودمندي از اين شهر است. جغرافياي ري در اين نوشتار، با عنايت به اين اثر تدوين يافته است.
شهر قزوين، شهري مهم در شمالِ ناحيه مركزي ايران قرار دارد كه قدمت آن به دوران ساسانيان مي‏رسد. اين شهر در سده‏هاي

گزارش‏هاي عبد الجليل، از جهت قُرب تاريخي و معاصرت، كم‏نظيرند.
در اين نوشتار، سعي بر آن است تا با آوردن فهرستي از نام شعراي «شيعي» خوانده شده (ياد شده به تشيّع) در كتاب نقض، به ترتيب دوره تاريخي، آشنايي گسترده عبد الجليل با ادبيات فارسي و عربي روزگار خود و پيش از آن و نيز مهارت وي را در به كارگيري ادبيات و تاريخ ادبيات در مجادلات كلامي، نشان دهيم.
ابتدا شرح حال مختصري از شعرا و آثار آنها ارائه مي‏گردد و در ادامه، نمونه شعري از آنها آورده مي‏شود كه تا حدي، افكار و عقايد مذهبي آنها را نشان دهد.
كليدواژه‏ها: شعرا، تاريخ تشيّع، ادبيات شيعي، منقبت، نقض، عبد الجليل.