15
يادكردهاي فرقه‏شناختي عبد الجليل قزويني در كتاب «نقض»‏

حميد احمدي جلفايي ^۱

يكي از پيش‏نيازهاي مهم در تحكيم اصول عقايد و اعتقادات اسلامي، آشنايي با فرقه‏ها و مذاهب و نحله‏هاي مختلف شكل گرفته در مكتب اسلام و عقايد خاصّ هر كدام از آنهاست.
بديهي است كه در اين راستا، كتب و منابع نسبتاً قديمي و نزديك به عصر پيدايش در هر يك از مكاتب و فرقه‏ها ـ كه نقل آنها از وقايع و عقايد پيروانِ فرق و مكاتب، به صورت عَن حسٍّ و شهودي و يا نسبتاً عن حسّ و شهودي است ـ از اهمّيت بسيار ويژه‏اي برخوردار هستند.
يكي از كتب و منابع قديمي كه در اين راستا، لازم است مورد استفاده و مراجعه محقّقان اين عرصه قرار بگيرد، كتاب نقض (اثر مرحوم عبد الجليل قزويني رازي، از عالمان سده ششم هجري قمري) است. البتّه هر چند كه اصل اين كتاب را به نظر نگارنده، نمي‏توان از جمله آثار قوي و منسجم شيعه به حساب آورد ـ ؛ چرا كه اشتباهات و

ديگر را در باره سهم و نقش شيعه در فرهنگ و تمدّن اسلامي بيان كرده است كه اهميت و ضرورت پرداختن به اين بحث را نشان مي‏دهد.
بدين ترتيب، نوشتار حاضر بر آن است كه به تأمّل در باب جغرافياي جمعيتي شيعيان پرداخته تا بدين وسيله، به ساختار دروني اجتماع شيعيان پي ببرد و اين‏گونه حضور قابل قبول آنان را در صحنه جامعه تأييد كند.
كليدواژه‏ها: شيعه دوازده امامي (اثني عشري)، جغرافياي جمعيتي، سلجوقيان‌ِ ايران، كتاب نقض.