زندگى بيش از ديگران پيوسته غمناك است؟» ، فرمود :
أسوَؤُهُم خُلُقاً .^۱
كسى كه از همه بداخلاق‏تر است .

1 - 2 . آفت‏هاى عملى‏

آفت‏هاى عملى ، عبارت است از كارهاى ناشايسته‏اى كه آرامش درونى انسان را از بين مى‏برند و بدين‏سان ، موجب اضطراب و نگرانى مى‏گردند . گفتنى است ، يكى از علائمى كه براى تشخيص كارهاى خوب از كارهاى بد ، در روايات اسلامى ذكر شده ، احساس آرامش درونى در كارهاى خوب ، و اضطراب درونى در كارهاى زشت و نارواست .^۲
كارهاى نيك ، هماهنگ با فطرت و سرشت آدمى اند ، به همين جهت ، انسان از انجام دادن آن ، احساس آرامش و لذّت و شادى دارد ؛ امّا كارهاى زشت و ناروا با فطرت انسان ، سازگارى ندارد . لذا انجام آن موجب اضطراب و نگرانى درونى مى‏گردد . بديهى است هر چه كار ، نارواتر ، و گناه ، سنگين‏تر باشد ، اضطراب و نگرانىِ حاصلِ از آن نيز بيشتر مى‏گردد و چه بسا يك لحظه هوسرانى ، يك عمر پشيمانى به دنبال داشته باشد .
نكته قابل توجّه اين كه نقش شمارى از آفات عملى مانند : هوسرانى ، چشم‏چرانى ، كوتاهى در انجام دادن كارهاى نيك ، بيكارى و از دست دادن فرصت‏ها ، در پديد آوردن نگرانى روشن است ؛ امّا رابطه شمارى از آنها با اندوه ، مشخص نيست . آفات عملى‏اى چون : عمّامه‏گذارى در حال نشسته ، پوشيدن

اصل اوّل : مبارزه با آفت‏هاى شادى‏

براى دستيابى به زندگىِ توأم با شادى ، پيش از هر اقدام ، مبارزه با آفت‏هاى شادكامى ، ضرورى است . اين آفت‏ها نه تنها مانع تأثيرگذارى عوامل شادى مى‏شوند ، بلكه خود ، مايه غم و نگرانى اند .
در فصل دوم اين كتاب ، آفت‏هاى شادى به شش دسته تقسيم شده‏اند :

1 - 1 . آفت‏هاى اخلاقى‏

مقصود از آفت‏هاى اخلاقى ، صفات ناپسندى‏^۱ هستند كه اگر انسان ، متّصف به آن صفات باشد ، نمى‏تواند شاد زندگى كند ، مانند بداخلاقى ، بدگمانى ، خودپسندى ، حسادت ، كينه‏ورزى ، عصبانيّت ، آرزوهاى دور و دراز ، ترس ، بيتابى ، و دلبستگى به دنيا .
مى‏توان گفت : يكى از جامع‏ترين و خطرناك‏ترين آفات اخلاقى شادى ، بد اخلاقى‏^۲ است . از اين رو ، امام على عليه السلام در پاسخ به اين سؤال كه : «چه كسى در