مطالعه کتاب خرید کتاب
دانلود کتاب
عنوان کتاب : قواعد کلامی معلل بودن افعال الهی به اغراض و صلاح
زمان پدیدآورنده: معاصر
محل نشر : قم
ناشر
: موسسه انتشاراتی دارالحدیث
نوبت چاپ
: اول
تاریخ انتشار
: 1402
تعداد جلد
: 1
تعداد صفحه
: 524
شمارگان
:
قطع :
وزیری
زبان
: فارسی
نوع جلد
:
رده بندی
کنگره : 41402ب36غ/52/BP169
شابک
: ۹۷۸-۶۲۲-۲۰۷-227-۸
جستجو در Lib.ir
قواعد کلامی معلل بودن افعال الهی به اغراض و صلاح
ارائۀ قواعد کلامی برگرفته از کتاب و سنّت در باره دو قاعده از قواعد مربوط به افعال الهی
کتاب قواعد کلامی معلل بودن افعال الهی به اغراض و صلاح، در باره دو قاعده از قواعد مربوط به افعال الهی - یعنی «قاعدۀ معلّل بودن افعال الهی به اغراض، یا وجوب غرضمندی افعال خدا» و «قاعدۀ صلاح» بحث میکند. قواعد کلامی را میتوان به قواعد مربوط به شناخت خدا و قواعد مربوط به افعال خدا تقسیم کرد. قسم اخیر به مباحث عدل، نبوّت، امامت و معاد مربوط میشود. منظور از قواعد افعال الهی، قواعدی است که به افعال الهی، از حیث ارزشی و خوب و بد بودن افعال مربوط میشود. از این رو، قاعدۀ حسن و قبح عقلی، مهمترین قواعد افعال الهی، بلکه قاعدة القواعد در این حوزه است.
کتاب حاضر منعکس کنندۀ سومین و آخرین حلقه از دروس قواعد افعال الهی در حوزۀ علمیّۀ قم است. نخستین حلقه، به قاعدۀ حسن و قبح عقلی اختصاص داشت که در آن، قاعدۀ حسن و قبح عقلی، تثبیت و به اشکالات مخالفان پاسخ داده شد. در دومین حلقه، ابتدا قواعد لطف و اصلح بررسی شد و روشن شد که این دو قاعده نارساییهایی دارند و از این رو، قاعدۀ جایگزین برای این دو قاعده، یعنی قاعدۀ عدل و فضل، طرّاحی و مورد بحث و اثبات قرار گرفت. سومین و آخرین حلقه، به قاعدۀ معلّل بودن افعال الهی به اغراض، یا وجوب غرضمندی افعال خدا مربوط میشود. این قاعده با تقریری خاص که اشکالات ماتریدیان و اشاعره به آن وارد نباشد مورد پذیرش قرار گرفت.
از امتیازات این کتاب، تازگی و توجّه ویژه به گوهرهاى ناب عقلانى در كتاب و سنّت است. بدیهى است كه این كار، همچنان گامهای نخست خویش را میپیماید و بایسته است با پژوهشهاى بیشتر، بر استوارى و ارزشهاى آن افزود.
اثر حاضر، چهارمین حلقه از پروژهای است که میکوشد با ارائۀ قواعد کلامی برگرفته از کتاب و سنّت، به سرچشمههاى كلام اهل بیت علیهم السلام باز گردد و پایهاى براى پىریزى دوبارۀ بنیانهاى دانش اصیل كلام اسلامى بنا نهد.
برشی از کتاب:
یکی از قواعد مهم در بحث از افعال الهی و آموزۀ عدل، قاعدۀ معلّل بودن افعال الهی به اغراض است. این قاعده، همان طور که در بحث از آثار آن خواهیم دید، نقش اساسی در اثبات نبوّت، امامت و معاد و نیز ضرورت عصمت و اعجاز دارد و به نظر میرسد پس از قاعدۀ حسن و قبح عقلی - که قاعدة القواعد است -، مهمترین قاعدۀ کلامی در مباحث افعال الهی باشد.
شهید مطهّری این بحث را در کنار مباحثی مانند حسن و قبح عقلی، و جبر و اختیار، از قدیمیترین و زیربناییترین مباحث علم کلام میداند که باعث صفبندی گروههای کلامی شده است. معتزله به طور جدّی، طرفدار حسن و قبح عقلی، استطاعت و حکمت (معلّل بودن افعال الهی به اغراض) شدند و در ادامه، اشاعره در مقابل معتزله ایستادند و این گونه طرز تفکّر را رد نمودند.
بحث از هدفمندی افعال الهی، هم در علم کلام مطرح میشود و هم در فلسفه. در کلام، این بحث، متفرّع بر قاعدۀ حسن و قبح عقلی است. عدلیّه هدفمندی افعال الهی را یکی از مصادیق قاعدۀ حسن و قبح عقلی میدانند؛ چرا که فعل بدون هدف را عبث، و فعل عبث را قبیح میدانند. از این رو، معتقدند همان طور که عدل و وفا به عهد واجب است، لازم است افعال خدا دارای غرض و غایت باشد. اشاعره که منکر حسن و قبح عقلی بودند، در این مسئله نیز از مخالفانِ معلّل بودن افعال الهی به اغراض هستند؛ زیرا منکر قاعدۀ حسن و قبح عقلی، هیچ فعلی را بر خدا واجب نمیداند. البتّه در دورههای متأخّر، برخی اشاعره، به تبعیت از قرآن، غرض را در برخی از افعال الهی پذیرفتهاند؛ امّا با توجّه به مبنای آنها در انکار حسن و قبح عقلی، و این که قاعدۀ مورد بحث، قاعدهای عقلی است، باید آنها را از مخالفان این قاعده بر شمرد.
فصل های کتاب
در فصل نخست این کتاب با عنوان قاعده معلل بودن افعال الهی به اغراض، در پنج گفتار مباحثی همچون اهمیت و جایگاه، تاریخچه، واژه شناسی و بیان مقصود از قاعده و مبانی قاعده، بررسی دیدگاه های مخالفان قاعده، دیدگاه مختار و قاعده هدفداری افعال الهی پرداخته شده است.
در فصل دوم کتاب با عنوان قاعده صلاح، در چهار گفتار به مباحثی همچون کلیات، دیدگاهها، ادله دیدگاه ها، دیدگاه مختار و آثار قاعده می پردازد.
با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در دو فصل سامان یافته است که به قرار ذیل می باشد:
فصل اول:قاعده معلل بودن افعال الهی به اغراض
فصل دوم: قاعده صلاح،کلیات،دیدگاهها، ادله دیدگاهها، دیدگاه مختار، أثار قاعده صلاح و ...