🔖به مناسبت روز بزرگداشتعلامه مجلسی(ره)
✍️ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (۱۰۳۷ - ۱۱۱۰ق) معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم، از محدثان و فقیهان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری است.
علامه مجلسی علاوه بر تخصص در علوم مختلف مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه ، بیش از همه به حدیث‌نگاری علاقه داشت.
▤ مشهورترین کتاب او، بزرگ ترین دائرة المعارف حدیثی به نامبحارالانواراست که نقش بارزی در احیای جایگاه حدیث در منظومه معرفت دینی داشت.
آثار حدیثی وی، نزدیک به هفتاد کتاب و رساله عربی و فارسی است.
🔻برخی از ویژگی‌های بارز علامه مجلسی
• گسترش دهنده انديشه شيعه با تألیف آثار پر تعداد به زبان فارسی و برای استفاده عموم مردم.
• تأثیرگذاری بر فرهنگ شیعی و روش‌های علمی علمای پس از خود با تربیت شاگردان.
• نقش بارز در اصلاح ساختارهای سیاسی و اجتماعی جامعه به دلیل همکاری با حکومت صفویان.
• منتقد صوفیه و مخالف تصوف خانقاهی و ...
💌 جایگاه مجلسی در نزد عالمان دین
بسیاری از عالمان از مجلسی با عنوان بزرگ ترین احیاگر حدیث شیعه یاد می کنند.
تعبیراتی چون:
یگانه روزگار، روشن کننده مسائل پیچیده شریعت، جامع نیکی ها و فضیلت ها، خدمت گزار اخبار امامان، خاتم المحدثین، جامع معقول و منقول، کشّاف حقایق ظاهری و باطنی قرآن، و سرآمد گذشتگان و آیندگان،
در نوشته های دانشمندان، نشان از پایگاه بلند او در نزد دانشمندان علوم دینی دارد.
تفاوت بحار الأنوار با جوامع حدیثی پیشین(۱)
تعدادی از موضوعات، مانند تاریخ پیامبران و ائمه علیهم السلام که در کتابهای حدیثی پیشین نبوده، در بحار الأنوار آورده شده است. همچنین روایات مربوط به زیارات، به صورت متمرکز و ذیل عنوان خاص نبودند؛ ولی در بحار الأنوار، تحت عنوانِ «کتاب المزار» جمعآوریشدهاند. همچنین از جمله عناوین دیگری که علّامه مجلسی در بحار الأنوار اضافه کرد و احتجاجات و مناظره‌های پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام است. این بزرگواران در طول زندگی‌شان با افراد مختلفی، گفتگو و مناظراتی داشتهاند که علّامه مجلسی این موارد را در یک جا جمع‌آوری و دستهبندی نموده است. پس دستهبندیها از مرحوم کلینی تا فیض کاشانی و بعد از آن علّامه مجلسی، سیر تحوّلیِ رو به جلو دارد؛ یعنی عناوین به شکلی جدیدتر پدید می‌‌آید.
نام کامل کتاب علّامه مجلسی، بحار الأنوار الجامع لِدُرَرِ أخبار الأئمة الأطهار است. شایان ذکر است که بعضی میگویند علّامه مجلسی در این کتاب، بنا داشت که همۀ روایات را جمع‌آوری کند تا در آینده، افراد دیگری احادیث را بررسی کرده و درست از نادرست را تشخیص دهند(۲)؛ امّا این سخن درست نیست؛ زیرا کسی که مقدمۀ کتاب بحار الأنوار را مطالعه کند، در می‌یابد که قصد و غرض علّامه این نبوده است؛ بلکه علّامه میگوید: من دُرّها را، یعنی آن احادیث ناب را جمع‌آوری کردهام. لذا این‌گونه نبوده که احادیث در حال از بین رفتن باشد و علّامه درصدد جمع‌آوری آنان بوده باشد، و در نهایت دیگران آن احادیثِ گردآوری‌شده را پالایش کنند. لذا علّامه، احادیث کتاب بحار الأنوار را دُرّ و خالص و پالایش‌شده میدانسته و آنها را با توجّه، را جمع‌آوری کرده است. علّامه مجلسی روایات کتابش را از کتب کهن حدیثی شیعه جمع‌آوری کرده است. او نزدیک به صد کتاب را در مقدمۀ کتاب فهرست کرده و بعد از توثیق مصادر، اذعان کرده است که اینها کتابهایی هستند که نسبتش به نویسندگانش قابل اثبات است.
علّامه مجلسی در این کتاب، گاه عناوین جدیدی را آورده که نه تنها دربارهاش کتابی مستقل نبوده، بلکه در ضمن کتب حدیثیِ کهن نیز بدان پرداخته نشده است. نمونۀ جالب و زیبای آن را میتوان در عنوان «کتاب السماء و العالم » نشان داد که در آن، روایات مربوط به امور طبیعی و تکوینی، مثل: طب، آسمان، زمین، دریاها و... را جمع آوری کرده است.
⁖⁖⁖⁖⁖⁖⁖⁖⁖⁖
📚 برخی از آثار فارسی علامه محمد باقر مجلسی :
◌ عین الحیاة،
شرحی بر وصیت پیامبر به ابوذر مشتمل بر پندهای اخلاقی
◌ مشکاة الانوار،
در باب قرآن و دعا، فضیلت قرائت و ثواب آن
◌ حیاة القلوب،
سرگذشت پیامبران، زندگانی پیامبر اسلام(ص) و درباره امامت
◌ جلاء العیون،
تاریخ و مصائب چهارده معصوم(ع)
◌ حلیة المتقین،
آداب معاشرت و مستحبات زندگی روزانه فردی و اجتماعی
◌ حق الیقین،
در اعتقادات
◌ تحفة الزائر،
در باب زیارات پیامبر اکرم و ائمه معصومین(ع)
۱).مهریزی، مهدی،جایگاه حدیث در علوم مختلف
۲). گفتنی است این مطلب را برخی از بزرگان و عالمان گفته اند که علّامه مجلسی قصدش صرفاً گردآوری روایات بوده و به اعتبار آنها نظر نداشته است. از جمله کسانی که چنین مطلبی را گفته اند مرحوم امام خمینی در کتاب کشف الأسرار، ص ۲۸۶ - ۲۸۷ است.
