چهل حدیث روزه

احادیث روزه[۱]

وجوب روزه

يا أيُّها الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ».[۲]

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما مقرّر شده است، همچنان كه بر پيشينيان شما مقرّر شده بود، شايد كه پرهيزگار شويد».

۱. ^{الإمامُ زينُ العابدينَ علیه السلام}ـ مِن دُعائهِ في وَداعِ شَهرِ رَمَضانَ ـ: ثُمّ آثَرتَنا بهِ على سائرِ الاُمَمِ، و اصطَفَيتَنا بفَضلِهِ دُونَ أهلِ المِلَلِ، فَصُمنا بِأمرِكَ نَهارَهُ، و قُمنا بِعَونِكَ لَيلَهُ.[۳]

امام زين العابدين علیه السلامـ در دعاى وداع با ماه رمضان ـگفت : سپس به وسيله اين ماه، ما را بر ساير امّتها برترى دادى و افتخار آن را نصيب ما، و نه پيروان ديگر آيينها، كردى، پس به فرمان تو روز آن را روزه گرفتيم و به يارى تو، شبش را به عبادت گذرانيديم.

فضيلت روزه

۲. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} قالَ اللّهُ تباركَ و تعالى: كُلُّ عَمَلِ ابنِ آدَمَ هُو لَهُ، غَيرَ الصِّيامِ هُو لي و أنا أجزِي بهِ. [۴]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :خداوند تبارك و تعالى فرمود : هر كارى كه فرزند آدم مى كند، از آنِ اوست، مگر روزه كه از من است و پاداش آن را من مى دهم.

۳. ^{الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :} إنَّ اللّهَ تبارَكَ و تعالى يقولُ : الصَّومُ لِي و أنا أجزِي علَيهِ. [۵]

امام صادق علیه السلام :خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد : روزه از من است و پاداش آن را من مى دهم.

حكمت واجب بودن روزه

۴. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} علَيكُم بِالصَّومِ؛ فإنّهُ مَحسَمَةٌ للعُرُوقِ و مَذهَبَةٌ للأشَرِ. [۶]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :بر شما باد روزه گرفتن كه آن رگها را مى بُرد [شهوت را كم مى كند ]و سرمستى را مى بَرد.

۵. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} الصَّومُ يَدُقُّ المَصيرَ، و يُذِيلُ اللَّحمَ، و يُبَعِّدُ مِن حَرِّ السَّعيرِ. [۷]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :روزه، روده را باريك مى كند، گوشت را مى ريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مى گرداند.

۶. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} فَرَضَ اللّهُ... الصِّيامَ ابتِلاءً لإخلاصِ الخَلقِ. [۸]

امام على علیه السلام :خداوند... روزه را براى آزمودن اخلاص بندگان، واجب كرد.

۷. ^{امام على علیه السلام :} ... ما حَرَسَ اللّهُ عِبادَهُ المؤمنينَ بالصَّلَواتِ و الزَكَواتِ و مُجاهَدَةِ الصِّيامِ في الأيَّامِ المَفروضاتِ؛ تَسكينا لأطرافِهِم، و تَخشِيعا لأبصارِهِم و تَذلِيلاً لِنُفوسِهِم و تَخفِيضا (تَخضِيعا) لِقُلوبِهِم. [۹]

امام على علیه السلام :خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكاتها و جدّيت در روزه دارى روزهاى واجب [رمضان]، براى آرام كردن اعضا و جوارح آنان و خشوع ديدگانشان و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان حفظ مى كند.

۸. ^{فاطمةُ الزَّهراءُ عليها السلام :} فَرَضَ اللّهُ الصِّيامَ تَثبِيتا لِلإخلاصِ. [۱۰]

فاطمه زهرا عليها السلام :خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.

۹. ^{الإمامُ الحسينُ علیه السلام}ـ لمّا سُئلَ عن علَّةِ وجوب الصَّوم ـ: لِيَجِدَ الغَنيُّ مَسَّ الجُوعِ، فَيَعُودَ بِالفَضلِ على المَساكينِ.[۱۱]

امام حسين علیه السلامـ درباره علّت وجوب روزه ـفرمود : تا توانگر رنج گرسنگى را بچشد و در نتيجه، به مستمندان رسيدگى و بخشش كند.

۱۰. ^{الإمامُ الباقرُ علیه السلام :} الصِّيامُ و الحَجُّ تَسكِينُ القُلوبِ. [۱۲]

امام باقر علیه السلام :روزه و حج، آرام بخش دلهاست.

۱۱. ^{الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :} أمّا العِلَّةُ في الصِّيامِ لِيَستَوِيَ بهِ الغَنيُّ و الفَقيرُ؛ و ذلكَ لأنَّ الغَنيَّ لَم يَكُن لِيَجِدَ مَسَّ الجُوعِ، فَيَرحَمَ الفَقيرَ؛ لأنَّ الغَنيَّ كُلَّما أرادَ شَيئا قَدَرَ علَيهِ، فأرادَ اللّهُ عَزَّ و جلَّ أن يُسَوِّيَ بينَ خَلقِهِ و أن يُذِيقَ الغَنيَّ مَسَّ الجُوعِ و الألَمِ، لِيَرِقَّ على الضَّعيفِ و يَرحَمَ الجائعَ. [۱۳]

امام صادق علیه السلام :علّت روزه گرفتن آن است كه به سبب آن توانگر و تهيدست برابر شوند ؛ زيرا توانگر رنج گرسنگى را احساس نمى كند تا به تهيدست رحم كند؛ چرا كه توانگر هرگاه چيزى بخواهد مى تواند آن را فراهم آورد. از اين رو خداوند عزّ و جلّ خواست تا ميان آفريدگانش برابرى (همدردى) ايجاد كند و رنج گرسنگى و سختى را به توانگر بچشاند تا بر ناتوان، دل بسوزاند و به گرسنه، رحم كند.

۱۲. ^{الإمامُ الرِّضا علیه السلام}ـ في علّةِ وُجوبِ الصَّومِ ـ: لِكَي يَعرِفُوا ألَمَ الجُوعِ و العَطَشِ، و يَستَدِلُّوا على فَقرِ الآخِرَةِ، و لِيكونَ الصائمُ خاشِعا ذَليلاً مُستَكينا مَأجُورا مُحتَسِبا عارِفا صابِرا على ما أصابَهُ مِن الجُوعِ و العَطَشِ، فَيَستَوجِبَ الثَّوابَ مَع ما فيهِ مِنَ الإمساكِ عنِ الشَّهَواتِ، و لِيكونَ ذلكَ واعِظا لَهُم في العاجِلِ، و رائضا لَهُم على أداءِ ما كَلَّفَهُم و دَليلاً لَهُم في الأجرِ، و لِيَعرِفوا شِدَّةَ مَبلَغِ ذلكَ على أهلِ الفَقرِ و المَسكَنَةِ في الدنيا، فَيُؤَدُّوا إلَيهِم ما فَرَضَ اللّهُ لَهُم في أموالِهِم.[۱۴]

امام رضا علیه السلامـ در بيان علّت وجوب روزه ـفرمود : تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پى برند. و اينكه روزه دار بر اثر گرسنگى و تشنگى كه به او مى رسد، خاشع و افتاده حال و فروتن و مأجور و طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر گردد و بدين سبب مستوجب ثواب شود. به علاوه آن كه، روزه موجب خوددارى از شهوات است، نيز، تا روزه در دنيا پند گوى آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام و ورزيده كند و در رسيدن به اجر، راهنماى آنان باشد، و به سختى تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مى چشند پى ببرند و در نتيجه، حقوقى را كه خداوند در دارايى هايشان واجب فرموده است، به ايشان بپردازند.

۱۳. ^{الإمامُ العسكريُّ علیه السلام}ـ لمّا سُئلَ عن عِلَّةِ وُجوبِ الصَّومِ ـ: لِيَجِدَ الغَنِيُّ مَسَّ الجُوعِ؛ فَيَمُنَّ على الفَقيرِ.[۱۵]

امام عسكرى علیه السلامـ در پاسخ به پرسش از علّت واجب شدن روزه ـفرمود : تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه، به نيازمند كمك كند.

روزه سپر است

۱۴. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} الصَّومُ جُنَّةٌ مِن النارِ. [۱۶]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :روزه، سپرى در برابر آتش است.

۱۵. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} الصَّومُ جُنَّةٌ ما لم يَخرِقْها. [۱۷]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :روزه، سپر است، به شرط اين كه [شخص] آن را از هم ندَرَد.

روزه زكات بدن است

۱۶. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} لِكُلِّ شَيءٍ زكاةٌ و زكاةُ الأبدانِ الصِّيامُ. [۱۸]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :هر چيزى زكاتى دارد و زكات بدنها، روزه است.

۱۷. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} صُومُوا تَصِحُّوا. [۱۹]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :روزه بگيريد تا سالم مانيد.

۱۸. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} الصِّيامُ أحَدُ الصِّحَّتَينِ. [۲۰]

امام على علیه السلام :روزه، نيمى از تندرستى است.

۱۹. ^{الإمامُ الكاظمُ علیه السلام :} لِكلِّ شَيءٍ زكاةٌ و زكاةُ الجَسَدِ صيامُ النَّوافِلِ. [۲۱]

امام كاظم علیه السلام :هر چيزى زكاتى دارد و زكات بدن، روزه مستحبى است.

فضيلت روزه دار

۲۰. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} الصائمُ في عِبادَةِ اللّهِ و إن كانَ نائما على فِراشِهِ، ما لَم يَغتَبْ مُسلِما. [۲۲]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :روزه دار گر چه در بستر خويش خفته باشد، تا زمانى كه غيبت مسلمانى را نكند، در حال عبادت خداست.

۲۱. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و نَفَسُهُ تسبيحٌ. [۲۳]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :خواب روزه دار، عبادت است و نفَس كشيدن او، تسبيح.

۲۲. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} إنَّ لِلجَنَّةِ بابا يُدعَى الريَّانَ، لا يَدخُلُ مِنهُ إلاّ الصائمُونَ [۲۴] .

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :بهشت را درى است به نام ريّان (سيراب، شاداب) كه جز روزه داران از آن وارد نشوند.[۲۵]

۲۳. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} ما مِن صائمٍ يَحضُرُ قَوما يَطعَمُونَ إلاّ سَبَّحَت أعضاؤهُ، و كانَت صَلاةُ الملائكةِ علَيهِ، و كانَت صَلاتُهُم استِغفارا. [۲۶]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :هيچ روزه دارى نيست كه بر عده اى در حال غذا خوردن وارد شود، مگر اين كه اندامهايش تسبيح گويند و فرشتگان بر او درود فرستند و درود فرشتگان، آمرزش خواهى است.

۲۴. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} مَن مَنَعَهُ الصَّومُ مِن طَعامٍ يَشتَهِيهِ، كانَ حقّا على اللّهِ أن يُطعِمَهُ مِن طَعامِ الجَنَّةِ و يَسقِيَهُ مِن شَرابِها. [۲۷]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :هر كه روزه، او را از خوردنِ غذايى كه هوس آن را كند باز دارد، بر خداست كه وى را از غذاى بهشت سير كند و از شراب بهشتى به او بنوشاند.

۲۵. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله}ـ إنّهُ كانَ إذا أفطَرَ يقولُ ـ: اللّهُمّ لكَ صُمنا و على رِزقِكَ أفطَرْنا، فَتَقَبَّلْهُ مِنّا، ذَهَبَ الظَّماءُ، و ابتَلَّتِ العُروقُ، و بَقِيَ الأجرُ.[۲۸]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآلهـ در هنگام افطار روزه اش ـگفت : بار خدايا! براى تو روزه گرفتيم و با روزىِ تو افطار مى كنيم ؛ پس آن را از ما بپذير ؛ تشنگى رفت و رگها [مجدّدا ]شاداب شد و پاداش بر جاى مانْد.

۲۶. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبيحٌ، و دُعاؤهُ مُستجابٌ، و عَمَلُهُ مُضاعَفٌ. إنّ للصائمِ عِندَ إفطارِهِ دَعوَةً لا تُرَدُّ. [۲۹]

امام على علیه السلام :خوابِ روزه دار، عبادت است و خاموشى او، تسبيح و دعايش، پذيرفته و عملش، دو چندان. براستى كه براى روزه دار به هنگام افطار دعايى است كه در درگاه خدا ردّ نمى شود.

۲۷. ^{الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :} لِلصائمِ فَرحَتانِ : فَرحَةٌ عندَ إفطارِهِ، و فَرحَةٌ عندَ لِقاءِ رَبِّهِ. [۳۰]

امام صادق علیه السلام :روزه دار دو شادى دارد : يك شادى هنگام گشودن روزه اش و شادى ديگر هنگام ديدار با پروردگارش.

۲۸. ^{امام صادق علیه السلام :} مَن فَطَّرَ صائما فلَهُ مِثلُ أجرِهِ. [۳۱]

امام صادق علیه السلام :هركه روزه دارى را افطارى دهد، اجرش همانند اجر او باشد.

۲۹. ^{امام صادق علیه السلام :} نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبيحٌ، و عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ، و دُعاؤهُ مُستَجابٌ. [۳۲]

امام صادق علیه السلام :خواب روزه دار، عبادت است و سكوتش، تسبيح و عملش، پذيرفته و دعايش، مستجاب.

كسى كه روزه او برايش سودى ندارد

۳۰. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} رُبَّ صائمٍ حَظُّهُ مِن صيامِهِ الجُوعُ و العَطَشُ، و رُبَّ قائمٍ حَظُّهُ مِن قيامِهِ السَّهَرُ. [۳۳]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :بسا روزه دارى كه بهره او از روزه اش [تنها ]گرسنگى و تشنگى است و بسا شب زنده دارى كه بهره او از عبادتِ شبانه اش، فقط بى خوابى است.

۳۱. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} الصِّيامُ اجتِنابُ المَحارِمِ كما يَمتَنِعُ الرجُلُ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ. [۳۴]

امام على علیه السلام :روزه، دورى كردن از حرامهاست ؛ همچنان كه مرد از خوردن و آشاميدن خوددارى مى كند.

۳۲. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} كَم مِن صائمٍ ليسَ لَهُ مِن صيامِهِ إلاّ الجُوعُ و الظَّمَأُ، و كَم مِن قائمٍ ليسَ لَهُ مِن قيامِهِ إلاّ السَّهَرُ و العَناءُ، حَبَّذا نَومُ الأكياسِ و إفطارُهُم. [۳۵]

امام على علیه السلام :بسا روزه دارى كه از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى نصيبى نمى برد و بسا شب زنده دارى كه از عبادت شبانه خويش جز نخوابيدن و رنج بهره اى نمى گيرد ؛ خوشا خواب زيركان و روزه نگرفتن آنان.

تشويق به روزه داوطلبانه (مستحبى)

۳۳. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} مَن صامَ يَوما تَطَوُّعا فلو اُعطِيَ مِل ءَ الأرضِ ذَهَبا ما وَفّى أجرَهُ دُونَ يَومِ الحِسابِ. [۳۶]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :هر كس يك روز داوطلبانه روزه بگيرد، اگر به اندازه زمين، طلا به او داده شود، اجر خود را كامل دريافت نكرده است و فقط در روز حساب (قيامت) اجر كاملش را دريافت مى كند.

۳۴. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} مَن صامَ يَوما تَطَوُّعا ابتِغاءَ ثَوابِ اللّهِ وَجَبَت لَهُ المَغفِرَةُ. [۳۷]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :هر كه يك روز براى ثواب خدا داوطلبانه روزه بگيرد، آمرزش او واجب شود.

۳۵. ^{الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :} إيّاكُم و الكَسَلَ، إنَّ رَبَّكُم رَحيمٌ يَشكُرُ القَليلَ، إنَّ الرجُلَ... لَيَصُومُ اليَومَ تَطَوُّعا يُرِيدُ بهِ وَجهَ اللّهِ تعالى فَيُدخِلُهُ اللّهُ بهِ الجَنَّةَ. [۳۸]

امام صادق علیه السلام :از كاهلى و تنبلى دورى كنيد ؛ زيرا پروردگار شما مهربان است و از كار اندك هم قدردانى مى كند. آدمى... يك روز براى رضاى خداوند متعال داوطلبانه روزه مى گيرد و خداوند به سبب آن، او را به بهشت مى برد.

۳۶. ^{امام صادق علیه السلام :} إنَّ الرَّجُلَ لَيَصُومُ يَوما تَطَوُّعا يُرِيدُ بهِ ما عِندَ اللّهِ عَزَّ و جلَّ فَيُدخِلُهُ اللّهُ بهِ الجَنَّةَ. [۳۹]

امام صادق علیه السلام :آدمى، براى رسيدن به پاداش الهى، يك روز داوطلبانه روزه مى گيرد و خداوند بدان سبب او را به بهشت مى برد.

۳۷. ^{الإمامُ الكاظمُ علیه السلام :} إنَّ اللّهَ تبارَكَ و تعالى أتَمَّ صلاةَ الفَريضَةِ بصلاةِ النافِلَةِ، و أتَمَّ صيامَ الفَريضَةِ بصيامِ النافِلَةِ. [۴۰]

امام كاظم علیه السلام :خداوند تبارك و تعالى، نمازِ واجب را با نمازِ مستحبّى كامل گردانيد و روزه واجب را با روزه مستحبّى.

روزه دل

۳۸. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} صيامُ القَلبِ عنِ الفِكرِ في الآثامِ، أفضَلُ مِن صيامِ البَطنِ عنِ الطَّعامِ. [۴۱]

امام على علیه السلام :نگهدارى دل از انديشيدن به گناهان، برتر از نگهدارى شكم از غذاست.

۳۹. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} صَومُ القَلبِ خَيرٌ مِن صِيامِ اللِّسانِ، و صيامُ اللِّسانِ خَيرٌ مِن صيامِ البَطنِ. [۴۲]

امام على علیه السلام :روزه دل، بهتر از روزه زبان است و روزه زبان، بهتر از روزه شكم.

۴۰. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} صَومُ النَّفسِ عن لَذّاتِ الدنيا أنفَعُ الصِّيامِ. [۴۳]

امام على علیه السلام :روزه (و خوددارى) نفْس از لذّتهاى دنيا، سودمندترين روزه است.

۴۱. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} صَومُ الجَسَدِ الإمساكُ عنِ الأغذِيَةِ بِإرادَةٍ و اختيارٍ خَوفا مِن العِقابِ و رَغبَةً في الثوابِ و الأجرِ، صومُ النَّفسِ إمساكُ الحَواسِّ الخَمسِ عن سائرِ المَآثِمِ، و خُلُوُّ القَلبِ عن جَميعِ أسبابِ الشَّرِّ. [۴۴]

امام على علیه السلام :روزه تن، عبارت است از خوددارىِ با اراده از خوردن غذاها به انگيزه ترس از كيفر و رغبت به ثواب، و روزه نفْس، عبارت است از نگهداشتن حواس پنجگانه از ديگر گناهان و خالى كردن دل از همه عوامل بدى.

آداب روزه

۴۲. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله}ـ لامرَأةٍ صائمةٍ تَسُبُّ جاريَةً لَها ـ: كيفَ تَكُونينَ صائمةً و قد سَبَبتِ جارِيَتَكِ ؟! إنَّ الصَّومَ ليسَ مِن الطَّعامِ و الشَّرابِ، و إنّما جَعَلَ اللّهُ ذلكَ حِجابا عن سِواهُما مِنَ الفَواحِشِ مِنَ الفِعلِ و القَولِ يُفطِرُ الصائمَ، ما أقَلَّ الصُّوّامَ و أكثَرَ الجُوّاعَ ![۴۵]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآلهـ به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مى داد ـفرمود : چگونه روزه دارى هستى كه كنيزت را دشنام مى دهى؟ روزه، فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خداوند آن را، علاوه بر اين دو، مانع كارها و سخنان زشت كه روزه را بى اثر مى كند، قرار داده است ؛ وه كه چه اندكند روزه داران و چه بسيارند گرسنگى كشندگان!

۴۳. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} يقولُ اللّهُ عَزَّ و جلَّ مَن لَم تَصُمْ جَوارِحُهُ عن مَحارِمِي فلا حاجَةَ لي في أن يَدَعَ طَعامَهُ و شَرابَهُ مِن أجلِي. [۴۶]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: كسى كه جوارح و اندامهاى خود را از حرامهاى من نگاه ندارد، من نيازى به اين ندارم كه به خاطر من از خوردن و آشاميدن خوددارى ورزد.

۴۴. ^{الإمامُ عليٌّ علیه السلام :} الصِّيامُ اجتِنابُ المَحارِمِ كما يَمتَنِعُ الرجُلُ مِن الطَّعامِ و الشَّرابِ. [۴۷]

امام على علیه السلام :روزه، دورى كردن از حرامهاست ؛ همچنان كه آدمى از خوردن و آشاميدن خوددارى مى كند.

۴۵. ^{فاطمةُ الزَّهراءُ عليها السلام :} ما يَصنَعُ الصائمُ بِصِيامِهِ إذا لَم يَصُنْ لِسانَهُ و سَمعَهُ و بَصَرَهُ و جوارِحَهُ ؟! [۴۸]

فاطمه زهرا عليها السلام :اگر روزه دار زبان و گوش و چشم و اعضا و جوارح خود را نگه ندارد، روزه به چه كار او مى آيد؟!

۴۶. ^{الإمامُ زينُ العابدينَ علیه السلام}ـ كانَ مِن دُعائهِ إذا دَخَلَ شَهرُ رَمَضانَ ـ: و أعِنّا على صِيامِهِ بِكَفِّ الجَوارِحِ عن مَعاصِيكَ، و استِعمالِها فيه بما يُرضِيكَ؛ حتّى لا نُصغِيَ بأسماعِنا إلى لَغوٍ و لا نُسرِعَ بأبصارِنا إلى لَهوٍ، و حَتّى لا نَبسُطَ أيدِيَنا إلى مَحظُورٍ، و لا نَخطُوَ بِأقدامِنا إلى مَحجورٍ، و حتى لا تَعِيَ بُطُونُنا إلاّ ما أحلَلتَ، و لا تَنطِقَ ألسِنَتُنا إلاّ بما مَثَّلتَ، و لا نَتَكَلَّفَ إلاّ ما يُدنِي مِن ثَوابِكَ، و لا نَتَعاطى إلاّ الذي يَقِي مِن عِقابِكَ.[۴۹]

امام زين العابدين علیه السلامـ در دعاى خود به هنگام حلول ماه رمضان ـگفت : به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داريم و آنها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم مى آورد، تا با گوشهايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به ديدن چيزهاى لهو نشتابيم و تا دستانمان را به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاريم و تا شكمهايمان، جز آنچه را تو حلال كرده اى، در خود جاى ندهد و زبانهايمان، جز به آنچه تو خبر داده اى و بيان فرموده اى، گويا نشود و رنج نكشيم جز براى آنچه به پاداش تو نزديك مى كند و به جا نياوريم مگر چيزى را كه از كيفر تو نگه مى دارد.

۴۷. ^{الإمامُ الباقرُ علیه السلام :} قالَ رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله لِجابرِ بنِ عبدِ اللّهِ : يا جابرُ، هذا شَهرُ رَمَضانَ مَن صامَ نَهارَهُ و قامَ وِرْدا مِن لَيلِهِ و عَفَّ بَطنَهُ و فَرجَهُ و كَفَّ لِسـانَهُ خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ كَخُروجِهِ مِن الشَّهرِ، فقالَ جابرٌ : يا رسولَ اللّهِ، ما أحسَنَ هذا الحديثَ ! فقالَ رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله : يا جابرُ، و ما أشَدَّ هذهِ الشُّروطَ ! [۵۰]

امام باقر علیه السلام :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به جابر بن عبد اللّه فرمود : اى جابر! در اين ماه رمضان، هر كس روز آن را روزه بدارد و جزئى از شبش را به عبادت پردازد و شكم و شرمگاه خويش را پاك نگه دارد و زبانش را حفظ كند، همان گونه كه از اين ماه خارج مى شود، از گناهان خويش خارج شود.

جابر عرض كرد : اى رسول خدا! چه زيباست اين حديث! رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اى جابر! و چه سخت است [رعايت] اين شروط!

۴۸. ^{الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :} إذا أصبَحتَ صائما فَلْيَصُمْ سَمعُكَ و بَصَرُكَ مِنَ الحَرامِ، و جارِحَتُكَ و جِميعُ أعضائكَ مِنَ القَبِيحِ، و دَعْ عَنكَ الهَذْيَ و أذَى الخادِمِ، و لْيَكُنْ علَيكَ وَقارُ الصِّيامِ، وَ الزَمْ ما استَطَعتَ مِن الصَّمتِ و السُّـكوتِ إلاّ عن ذِكرِ اللّهِ، و لا تَجعَلْ يَومَ صَومِكَ كَيَومِ فِطرِكَ، و إيّاكَ و المُباشَرَةَ، و القُبَلَ و القَهقَهَةَ بِالضِحكِ؛ فإنّ اللّهَ مَقَتَ ذلكَ. [۵۱]

امام صادق علیه السلام :هرگاه روزه گرفتى، گوش و چشمت را از حرام روزه بدار و همه اعضا و اندامهايت را از زشتى، و پُرگويى و اذيّت كردن خدمتكارت فروگذار. بايد وقار روزه در تو باشد و تا مى توانى خاموش باش، مگر از ذكر خدا. و روزى كه روزه دارى، با روزى كه روزه ندارى يكسان نباشد، از نزديكى كردن و بوسيدن همسر و با صداى بلند خنديدن دورى كن ؛ زيرا خداوند اين كارها را دشمن دارد.

۴۹. ^{الكافي عن محمّد بن مسلم :} قالَ أبو عبدِ اللّهِ علیه السلام : إذا صُمتَ فَلْيَصُمْ سَمعُكَ و بَصَرُكَ و شَعرُكَ و جِلدُكَ و عَدَّدَ أشياءَ غَيرَ هذا، و قالَ : لا يكونُ يومُ صَومِكَ كَيَومِ فِطرِكَ. [۵۲]

الكافىـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: امام صادق علیه السلامفرمود : هرگاه روزه گرفتى بايد گوش و چشم و مو و پوست تو نيز روزه داشته باشند. سپس حضرت اعضاى ديگرى را نيز برشمرد و فرمود : روزى كه روزه دارى با روزى كه روزه ندارى يكسان نباشد.

فضيلت روزه گرفتن در هواى گرم

۵۰. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} الصَّومُ في الحَرِّ جِهادٌ. [۵۳]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :روزه گرفتن در هواى گرم، جهاد است.

۵۱. ^{رسولُ اللّهِ صلی‌الله علیه وآله :} طُوبى لِمَنْ ظَمِئَ أو جاعَ للّهِ. [۵۴]

پيامبر خدا صلی‌الله علیه وآله :خوشا كسى كه براى خدا تشنگى يا گرسنگى كشد.

فرمايد : وه، چه خوش است بوى تو و شميم تو. فرشتگان من! گواه باشيد كه من او را آمرزيدم.

۵۲. ^{الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :} أفضَلُ الجِهادِ الصَّومُ في الحَرِّ. [۵۵]

امام صادق علیه السلام :برترين جهاد، روزه گرفتن در هواى گرم است.

۵۳. ^{امام صادق علیه السلام :} مَن صامَ للّهِ عَزَّ و جلَّ يوما في شِدَّةِ الحَرِّ فَأصابَهُ ظَمَأٌ، وَكَّلَ اللّهُ عَزَّ و جلَّ بهِ ألفَ مَلَكٍ يَمسَحُونَ وَجهَهُ و يُبَشِّرُونَهُ، حتّى إذا أفطَرَ قالَ اللّهُ عَزَّ و جلَّ : ما أطيَبَ ريحَكَ و رَوحَكَ ! ملائكَتِي اشهَدُوا أنّي قد غَفَرتُ لَهُ. [۵۶]

امام صادق علیه السلام :هر كه در يك روز بسيار گرم براى خداوند عزّ و جلّ روزه بگيرد و تشنه شود، خداوند عزّ و جلّ هزار فرشته بر او بگمارد كه بر چهره اش دست نوازش كشند و بشارتش دهند و چون افطار كند، خداوند عزّ و جلّ

ميراث روزه

۵۴. ^{بحار الأنوار :} في حديثِ المِعراجِ :... قالَ : يا ربِّ، و ما ميراثُ الصَّومِ ؟ قالَ : الصَومُ يُورِثُ الحِكمَةَ، و الحِكمَةُ تُورِثُ المَعرِفَةَ، و المَعرِفَةُ تُورِثُ اليَقينَ، فإذا استَيقَنَ العَبدُ لا يُبالِي كيفَ أصبَحَ، بِعُسرٍ أم بِيُسرٍ. [۵۷]

بحار الأنوار :در حديث معراج آمده است :... [پيامبر ]پرسيد : پروردگارا! ميراث روزه چيست؟ خداوند فرمود : روزه، حكمت به ارث مى نهد و حكمت، معرفت و معرفت، يقين و چون بنده به يقين رسد، ديگر برايش اهميتى ندارد كه چگونه شب و روز خود را بگذراند؛ به سختى يا به آسانى.

---

[۱]ميزان الحكمه جلد ششم،‌ پديدآورنده : محمّد محمّدی ری شهری

[۲]البقرة : ۱۸۳ .

[۳]الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۵ .

[۴]الخصال : ۴۵/۴۲ .

[۵]الكافي : ۴/۶۳/۶ .

[۶]كنز العمّال : ۲۳۶۱۰ .

[۷]كنز العمّال : ۲۳۶۲۰ .

[۸]نهج البلاغة : الحكمة ۲۵۲ .

[۹]نهج البلاغة: الخطبة۱۹۲.

[۱۰]بحار الأنوار : ۹۶/۳۶۸/۴۷ .

[۱۱]بحار الأنوار : ۹۶/۳۷۵/۶۲ .

[۱۲]الأمالي للطوسي : ۲۹۶/۵۸۲ .

[۱۳]بحار الأنوار : ۹۶/۳۷۱/۵۳ .

[۱۴]علل الشرائع : ۲۷۰

[۱۵]بحار الأنوار : ۹۶/۳۶۹/۵۰ .

[۱۶]الكافي : ۴/۶۲/۱ .

[۱۷]بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۶/۲۸ .

[۱۸]فضائل الأشهر الثلاثة : ۷۵/۵۷ .

[۱۹]الدعوات : ۷۶/۱۷۹ .

[۲۰]غرر الحكم : ۱۶۸۳ .

[۲۱]بحار الأنوار : ۷۸/۳۲۶/۴ .

[۲۲]ثواب الأعمال : ۷۵/۱ .

[۲۳]قرب الإسناد: ۹۵/۳۲۴.

[۲۴]معاني الأخبار : ۴۰۹/۹۰ .

[۲۵]در خبر ديگرى آمده است : و چون آخرين نفر آنها (روزه داران) وارد شود، آن در بسته مى گردد .

[۲۶]ثواب الأعمال : ۷۷/۱ .

[۲۷]بحار الأنوار : ۴۰/۳۳۱/۱۳ .

[۲۸]الكافي : ۴/۹۵/۱ .

[۲۹]الدعوات : ۲۷/۴۵، ۴۶ .

[۳۰]الكافي : ۴/۶۵/۱۵ .

[۳۱]الكافي : ۴/۶۸/۱، انظر تمام الباب .

[۳۲]كتاب من لا يحضره الفقيه : ۲/۷۶/۱۷۸۳ .

[۳۳]الأمالي للطوسي : ۱۶۶/۲۷۷ .

[۳۴]بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۴/۲۱ .

[۳۵]نهج البلاغة : الحكمة ۱۴۵ .

[۳۶]معاني الأخبار: ۴۰۹/۹۱.

[۳۷]الأمالي للصدوق : ۶۴۵/۸۷۴ .

[۳۸]ثواب الأعمال : ۶۲/۱ .

[۳۹]الكافي : ۴/۶۳/۵ .

[۴۰]علل الشرائع : ۲۸۵/۱ .

[۴۱]غرر الحكم : ۵۸۷۳ .

[۴۲]غرر الحكم : ۵۸۹۰ .

[۴۳]غرر الحكم : ۵۸۷۴ .

[۴۴]غرر الحكم : (۵۸۸۸ ـ ۵۸۸۹) .

[۴۵]بحار الأنوار : ۹۶/ ۲۹۳/۱۶ .

[۴۶]الفردوس : ۵/۲۴۲/۸۰۷۵ .

[۴۷]بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۴/۲۱ .

[۴۸]دعائم الإسلام : ۱/۲۶۸ .

[۴۹]الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۴ .

[۵۰]الكافي : ۴/۸۷/۲ .

[۵۱]بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۲/۱۶ .

[۵۲]الكافي : ۴/۸۷/۱ .

[۵۳]بحار الأنوار : ۹۶/۲۵۷/۴۰ .

[۵۴]وسائل الشيعة : ۷/۲۹۹/۲ .

[۵۵]بحار الأنوار : ۹۶/۲۵۶/۳۸ .

[۵۶]الكافي : ۴/۶۵/۱۷ .

[۵۷]بحار الأنوار : ۷۷/۲۷/۶ .