مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن

فهم نظام‏‌مند و عمیق از مسئولیت‌‏پذیری اجتماعیِ مد نظر قرآن

طی دهه های اخیر مسئولیت پذیری اجتماعی در عمده مطالعات علمی و آکادمیک مستقل، منصرف به رویکرد شرکتی است و رویکرد فردمحور آن دارای پیشینه علمی پر برگ و باری نیست؛ لذا در این حوزه، به ویژه از نگاه درون دینی و مطالعات قرآنی، یک خلأ معرفتی مشاهده می شود.

شاید افزون بر نگاه شرکتی به مسئولیت های اجتماعی، توسعه روزافزون صنعت بیمه، تعریف داوطلبانه از مشارکت مردمی، الزام دولت ها به تامین اجتماعی و وضع قوانین جزائی برای ترک برخی مشارکت های اجتماعی و نیز ویژگی های فایده گرایی شخصی و مسئولیت گریزی در غالب بشر امروزی، عرصه را برای توجه کافی به اهمیت، نقش و کارکردهای مسئولیت پذیری اجتماعی افراد تنگ کرده است.

این در حالی است که مهارت مسئولیت پذیری اجتماعی می تواند، به شکل موثری به رشد و پیشرفت جامعه کمک و با کمترین هزینه جامعه را به آسانی از حوادث و بحران های انسانی یا طبیعی عبور دهد. ضمن اینکه توانمندی ها و ظرفیت های نهفته در افراد جامعه را آشکار و تعالی بخشد.

از دیگر سو الهیات اجتماعی، مدتی است که در کانون توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفته است و در نتیجه، نیاز به ابداع روش های پژوهش در این عرصه بیش از پیش هویدا گشته است. بنابراین کتاب حاضر سعی نموده است با در نظر گرفتن دو نیاز فوق ـ اصل موضوع و روش پژوهش آن ـ به مطالعه این موضوع برون قرآنی دست زند و سعی نماید مهم ترین ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی قرآنی را در قالب یک نمودار توصیفی (مدل) ارائه کند.

محقق در فصل اول به بیان مشخصات پژوهش حاضر پرداخته است و از تبیین مسسئله، اهمیت و ضرورت، پیشینه موضوع و روش شناسی تحقیق سخن گفته است.

فصل دوم، با عنوان «چیستی و ویژگی های مسئولیت پذیری اجتماعی در قرآن» سامان گرفته است و نگارنده به چیستی، ویژگی ها ، عوامل انگیزشی، اهمیت، مراتب و غرض اصلی از مسئولیت پذیری اجتماعی افراد در قرآن پرداخته است.

فصل سوم به بررسی مبانی مسئولیت پذیری اجتماعی از نگاه قرآن اختصاص دارد و هشت پیش فرض بنیادین قرآن در موضوع مسئولیت پذیری اجتماعی تشریح و کارکرد و نقش هر مبنا بیان شده است.

فصل چهارم، ویژه تبیین انواع مسئولیت های اجتماعی قرآنی است و طی آن حدود چهل مسئولیت اجتماعی، در ضمن شش مقوله کلی از خلال آیات قرآن کریم استنباط شده است.

آخرین فصل کتاب ـ فصل پنجم ـ تحت عنوان «مدل و نظریه مسئولیت پذیری اجتماعی وحیانی» نگارش یافته و نگارنده کوشیده است رئوس مفاهیم و یافته های قرآنی را در ارتباطی منطقی قرار دهد و نمایی هندسی و یکپارچه از آنها ترسیم کند تا به «مدل مسئولیت پذیری اجتماعی وحیانی» دست یابد. در ادامه نیز سعی نموده دستگاه مسئولیت پذیری اجتماعی قرآنی را به گونه ای عمیق تر مورد خوانش قرار دهد تا از «نظریه قرآنی مسئولیت پذیری» پرده برداری کند.