بازتاب اندیشه ومنش سیاسی امام علی علیه السلام در آیینه خطبه شقشقیه
سال
1399 / شماره پیاپی
67 /
صفحه
37-68
چکیده :
نسبت سنجی بین خطبه شقشقیه وکلیت میراث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان علیه السلام، سنت فرهنگی اسلام را در قالب معرفت سیاسی امامت و ولایت پدیدار میسازد. این داوری از آن رو اهمیت مییابد که "خطبه ناتمام شقشقیه" را از سویی میتوان آیینه تمام نمای مهمترین تحولات سیاسی و اجتماعی دانست که نه تنها در جامع نهجالبلاغه که در کلیت میراث خاندان عصمت بازتاب یافته است و از سویی دیگر، میتوان آن را به مثابه تصدیق کننده راستین مسائلی دانست که زوایایی از فکر و فلسفه راستین زندگانی را در علم و عمل دینی- حکومتی امام علی علیه السلام ترسیم میکند. بدین سان، درمسیر اولیه ارائه پاسخ به این پرسش که وجود تقارن معنایی وتناسب محتوایی در بین میراث فرهنگی امامj و خطبه سوم نهج البلاغه در خصوص آسیب شناسی حکومت پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و تحولات جامعه عصر آن حضرت حامل چه پیامی است؟ امکان این فرضیه فراهم میشود که امیرمؤمنان علیه السلام در اندیشه سیاسی و کنشهای سیاسی و اجتماعی خود دارای ملاحظاتی اساسی و تعیین کننده بود که از جهان بینی توحیدی، عقلانیت مدنی و درایت سیاسی آن حضرت ناشی شده و براساس "آموزههای اسلام" مبتنی بر قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص) قوام یافته و بیانگر نگاه متعالی و انسانی او به سیاست و رهبری جامعه و ارتباط صیانت ذات حضرتش با آن است. چنین فرضیهای رساننده این معناست که وحدت نظر و عمل در همه شئون اعتقادی و سیاسی امیرالمؤمنین جریان یافته و در قالب "سیاست متعالی" و"صیانت ذات"1 که بدون تردید مهمترین ارکان رهبری و حکمرانی راستین در یک جامعه دینی محسوب میشود متجلی گردیده است. در مسیر اخذ این معنا روش تفسیری "هرمنوتیک عام" را به منزله چارچوب روشی این نوشتار برگزیدهایم تا به واسطه آموزههای شلایرماخر بتوانیم عمل تفسیر متن (خطبه شقشقیه) را در تبیین موقعیت زیست دینی- سیاسی گوینده آن، معطوف به شرایط زمینهای متن به کار گیریم.
کلیدواژههای مقاله :امیر مؤمنان امام علی علیه السلام، خطبه شقشقیه، نهجالبلاغه، امامت، سیاست متعالی، صیانت ذات