تحلیل روایی ـ ادبی «شاهد» در آیه بَیّنه از منظر فریقین

نشریه : پژوهش‌نامه علوم حدیث تطبیقی

نویسنده : پديدآورنده : محمد حسین محمدی
پديدآورنده : محسن خوشفر

چکیده :

اختلاف دیدگاه شیعه و اهل‌سنّت در آیات الهی، باعث ایجاد تعابیر متفاوتی در تفاسیر شده است؛ به‌صورتی که این تفاوت دیدگاه‌ها در آیۀ 17 سورۀ هود احتمالات فراوانی ایجاد کرده و گاه استناد به آن‌ها، دلیلی بر اثبات یا تقویت نگرشی خاص می‌شود. ازاین‌رو در برخورد با احتمالات مطرح در آیات، دقت به‌معنای مستخرج مطابق با این آراء اهمیت خاصی پیدا می‌کند؛ پس در بیان تعیین مصداق در فراز «یتْلُوهُ شٰاهِدٌ مِنْهُ» برخی مفسران شیعه حضرت علی علیه السلام را و تعدادی از مفسران اهل‌سنّت ابوبکر را مصداق «شاهد» بیان کرده‌اند. همچنین گروهی دیگر از مفسران فریقین، پیامبر(ص) یا لسان ایشان و نیز جبرئیل یا قرآن را مصداق «شاهد» ذکر کرده‌اند. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی با تکیه‌ بر روایات تفسیری و ادله ادبی، به‌دنبال بررسی تطبیقی ادله مفسران فریقین دربارۀ آیه مزبور است تا از رهیافت آن به فهم معنای صحیح دست یابد. این تحقیق با اشاره به اینکه مرجع ضمائر متصل در «یتلوه» و «رَبِّهِ» به کلمۀ «مَن» در فراز ابتدایی آیه و ضمیر «منه» به «رَبِّهِ» برمی‌گردد، بیان می‌دارد که مقصود از «شاهد»، قرآن بوده و به صادق‌بودن ادعای پیامبر(ص) بر رسالتش شهادت می‌دهد. اما دیگر اقوال از قوّت لازم در استدلال برخوردار نیست و قولی که می‌گوید: «مقصود از شاهد، امام علی علیه السلام است»، بیانگر معنای باطنی و از باب جری‌وتطبیق می‌باشد.