حدیث «لا تُفضّلونی علی موسی علیه السلام »؛ رویکردها و نظریه معیار
علی راد۱
چکیده
افضلیت رسول خدا صلی الله علیه و آله بر پیامبران پیشین، نظریه اجماعی شیعه و سنّی است، لکن بر اساس برخی از روایات نقل شده از رسول خدا صلی الله علیه و آله ، چون «لا تُفضّلونی علی موسی علیه السلام »، از تفضیل ایشان بر موسی علیه السلام نهی شده است. روایاتِ اسلامی در این موضوع دچار تعارض بوده و یک‌دست نیستند. حال، روایاتِ منع تفضیل با اجماع فریقین چگونه قابل جمع است؟ رویکردهای رایج میان حدیث‌پژوهان مسلمان در تحلیل این روایات چیست؟ مقصود اصلی رسول خدا صلی الله علیه و آله از این روایت چیست؟ پژوهه حاضر در چهار بخش: گونه‌شناسی روایات تفاضل پیامبران، تعارض‌نمایی درونی و بیرونی روایات منع تفضیل، بازشناسی و ارزیابی رویکردهای حدیث‌پژوهان در تحلیل این روایات و ارائه نظریهای جدید در این باب، روایاتِ منع تفضیل را به بوته بحث نشانده است.
کلیدواژه‌ها: تفاضل انبیا، تعارض در روایات، حدیث «لا تفضّلونی علی موسی»، تعامل با یهودیان، سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله .
درآمد
اصل تاریخی‌نگری اثبات می‌کند که «تفاضل انبیا» یکی از موضوعات جدی در مطالعات ادیانی بوده، هنوز هم گفت و گو از آن ادامه دارد و گاه، رنگ و بوی جدلی به خود گرفته است. گفت و گو از آن، میان پیروان ادیان الهی گاه چنان با افراط و تفریط، تعصب و غفلت‌هایی آمیخته بوده که هر یک چنین میپنداشتند که تنها دین شایسته پیروی، آیین
1.. استادیار دانشگاه تهران _ پردیس فارابی (ac.ir.ali.rad@ut).
