پژوهشی در انتساب چند اثر جدید الإنتشار به ابومحمّد حسن بن علی بن شعبة حرّانی، محدّث شناخته‌شده شیعی
حمید باقری۱
چکیده
ابو محمد حسن بن شعبة حرّانی، محدّث شیعی سده چهارم هجری است که اطلاعات کمی در باره وی وجود دارد. کهن‌ترین منبعی که از وی نام برده، به سده دهم هجری بازمی‌گردد. آشنایی بیشتر عالمان شیعی با وی، بیش از همه مرهون دست‌یابی وجاده‌ای علامه مجلسی و شیخ حرّعاملی به کتاب مشهور تُحَف‌العقول او است که به سبب تألیف همین اثر مورد تمجید عالمان متأخر امامی قرار گرفته است. در میان میراث مکتوب مذهب نُصیریه، علاوه بر این دو کتاب، چند اثر منسوب دیگر نیز از ابن شعبة در دست است: حقائق‌أسرارالدین، رسالة موضحة و مسائل. این آثار کاملاً در فضای فکری نُصیریه تألیف شده و به لحاظ سبک نگارش با تحف العقول فاصله دارند. در صورت اثبات درستی انتساب این آثار به ابن شعبة، بخش قابل توجهی از اطلاعات ما در باره او اصلاح و حتی تکمیل می‌شود. این مقاله تلاش دارد تا با پیگیری شواهد مختلف، انتساب این آثار به ابن شعبه را بررسی نماید.
کلید واژه‌ها: حسن بن شعبة حَرّانی، تألیفات، حقائق أسرار الدین، رسالة موضحة حقائق أسرار الدین، مسائل لإبن شعبة الحرّانی، نُصیریه.
مقدّمه
بنا بر نظر مشهور شرح‌حال‌نگاران امامی، ابو محمد حسن بن علی بن حسین بن شعبة حرّانی محدّث شیعی است که در حدود سده چهارم هجری می‌زیسته است. با این همه، او
1.دیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران (Bagheri.h@ut.ac.ir).
