نقدی بر مبانی و یافته ­های احمد صبحی منصور در باب قرآن و سنت

نشریه : سفینه

نویسنده : پديدآورنده : محمود قربانلو

چکیده :

احمد صبحی منصور –که نماد جریان قرآنیون و سنت ستیزی در مصر است – در دو کتاب «القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی» و «الصلاة بین القرآن الکریم و المسلمین» می­ کوشد تا استدلال‌هایی برای مبنا و بنای خود فراهم سازد؛ سه مبنای وی به ترتیب ذیل است. 1) قرآن تنها منبع و مصدر تشریع اسلامی است. 2) بین نبی و رسول به عناوین شخصیّت حقیقی و حقوقی تفاوت دارد و فقط از عنوان رسول تبعیّت و پیروی واجب است، نه از نبی که شخصیّت حقیقی است. 3) پیامبر و صحابه دستور به منع کتابت داده‌اند، بنابراین چیزی به عنوان حدیث (سنّت) حجیّت ندارد. از این رو وی در توجیه عدم ذکر کیفیّات تعداد رکعات نماز در قرآن و نیز عدم ذکر جزییّات دیگر موضوعات احکام مانند حج و غیر آن استدلال‌هایی آورده‌اند که منجر به ردّ سنّتِ برگرفته از معصوم می‌گردد.
نگارنده در این گفتار، دیدگاه­ های او را بر اساس نوشتارهایش بیان می­ دارد و کلام او را در دو مورد (مبنا و بنا) بررسی می­ کند. منصور کفایت قرآن را بر دو آیه مبتنی می­ داند: انعام 38 و نحل 89. در این مقاله روشن می­ شود که عبارت «من شیء» و «کلّ شیء» به معنای «عموم اضافی» است نه «عامّ حقیقی». بعلاوه قرآن شأن تبیین آیات و تعلیم کتاب را برای پیامبر قائل شده است. مبانی دیگر منصور، فرق نبی و رسول از دیدگاه قرآن و حیطۀ اطاعت از پیامبر است که نگارنده بر اساس قرآن به آنها پاسخ می­ دهد. منصور سنت را نقیض قرآن می­داند و به اخبار نهی پیامبر از کتابت حدیث استناد می ­کند. در این مقاله روشن شده که بناهای ساخته شده توسط منصور با مبناهای او تضادّ جدّی دارد.