امام على علیه السلام فرمود:
ثَمَرَةُ الُْمحاسَبَةِ صَلاحُ النَّفْسِ.
ثمره محاسبه، اصلاح شدن نفس است.
غررالحكم ج۳ ص۳۳۴
شرح حدیث
هيچ خردمندى راضى به خسران و زيان در معامله نمىشود.
ليكن، شناخت سود و زيان مهم است.
چه بسيارند كسانى كه نفع و ضرر را به جاى هم اشتباه مىگيرند و گاهى عمرى خسارت مىبرند، اما خود را برنده مىپندارند. چه خوب است كه دفترچه محاسبه نفس افتتاح كنيم.
برنامه اخلاقى و تربيتى محاسبه، براى آن است كه انسان به سود و زيان عمر خويش بنگرد و سرمايه عمر را كه خرج مىكند بازدهى هم برايش داشته باشد.
كتاب نفس را هم بايد ورق زد و خواند.
در شناخت نيتها، خصلتهاى خوب و بد و رذايل و فضايل خود هم بايد كوشا بود و فرصت رمضان و شبهاى قدرش و سحرهاى بيدارگرش، بهترين موقعيت است.
كسى مىتواند مدعى خودسازى باشد كه خودشناسى هم داشته باشد.
شگفتا!... انسان براى مقدارى سرمايه مادى و سرمايهگذارى تجارى و سپرده بانكى كلى حساب و كتاب و دفتر جزء و كل و... دارد، اما سرمايههاى خويش را بىملاحظه برباد مىدهد و خسرانهاى روحى را خسارت به حساب نمىآورد.
نتيجه محاسبه خويش، اصلاح خود است.
در سايه محاسبه است كه انسان به عيوب و كاستيهاى خود واقف مىشود و اگر واقعاً در مسير كمال است، آنها را اصلاح مىكند و زمينه رشد را فراهم مىآورد.
روزى چند دقيقه، از خودتان حساب مىكشيد؟...
منبع: حکمت های علوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی علیه السلام)، جواد محدثی.
