تحلیل احادیث طینت و رابطه آن با اختیار انسان

نشریه : پژوهش‌نامه علوم حدیث تطبیقی

نویسنده : پديدآورنده : مرتضی فدایی اصفهانی
پديدآورنده : سید مجتبی موسوی

چکیده :

موضوع، طینت و خمیرمایه اولیه آفرینش انسان از جمله مطالبی است که در منابع روایی به آن پرداخته‌ شده است. شیعه و عدلیه از یک‌سو قائل به حسن و قبح عقلی هستند و بر اراده و اختیار انسان پافشاری می‌کنند و از سوی دیگر با یک سلسله احادیث و روایاتی مواجه می‌باشند که حکایت از جبر و محدودیت انسان‌ها دارد. ظاهر این احادیث بیانگر این موضوع است که خداوند طینت انسان‌ها را متفاوت آفرید و از همان ابتدا طبیعت برخی را بهشتی و طبیعت برخی دیگر را جهنمی دانست. به همین سبب، علما و بزرگان راه‌حل‌های مختلفی را جهت حل این مسئله ارائه نموده‌اند. پژوهش حاضر این راه‌حل‌ها را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که بر اساس روایات اختلاف انسان ها در طینتشان امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر نظام خلقت بوده و اختلافات ناشی از طینت که در اخبار طینت بیان‌ شده به نحوی نیست که اختیار را از انسان سلب کند بلکه نقش ماده اولیه خلقت و طینت انسان ها در حد اقتضاست نه بیش از آن.