و تعديل مورد قبول واقع مي‌شود.
اين مقاله مصونيت غير منطقي اصحاب را بررسي کرده و با کمک آيات و روايات اين نکته را اثبات مي‌کند که با توجه به احترام نسبت به صحابه رسول خدا صلي الله عليه و آله باور داشتن عصمت و عدالت همه صحابه درست نبوده، بلکه صحابه مانند ساير مسلمانان هستند؛ اگر به تکاليف شرعي خود عمل نمودند، براي آنان اجر و ثواب است و اگر از مسير شريعت پا را فراتر گذاشتند، مورد مؤاخذه و حتي عقاب قرار خواهند گرفت؛ زيرا قوانين شرعي و احکام الهي براي همه يکسان است و کسي از اين قوانين استثنا نشده است.
سبب پيدايش بحث
شايسته است که انگيزه و سبب پيدايش بحث قول صحابه و دلايل اعتقاد به عدالت همه صحابه به مثابه موضوعي که از يک جانب بر آن پافشاري شده و از سوي ديگر، محل نقد جدي قرار گرفته است، اشاره شود و نيز طبيعي به نظر مي‌رسد که به انگيزه خلق اين نظريه و سپس به دليل يا ادله‌اي که بر آن اقامه کرده‌اند، پرداخته شود.
ابن عرفه روايت کرده است که بيشتر احاديث و رواياتي که در فضايل صحابه وجود دارد، در روزگار بني‌اميه و به منظور نزديک شدن به آنها ساخته و پرداخته شده است. اين روايات به گونه‌اي مرتب گرديده که از هر صحابي يک الگو و پيشواي شايسته براي تمام مردم زمين ارائه نموده است و رگبار لعن و نفرين را براي هر کسي که يکي از صحابه را ناسزا گفته يا نسبت ناروايي به او بدهد، فرو مي‌بارد. ۱
مهم‌ترين انگيزه‌اي که براي ايجاد اين بحث مطرح شده است، دو منشأ اصلي دارد:
1. انگيزه‌هاي عقيدتي : به دنبال جنگ صفين ـ که حکميت به سود معاويه انجاميد ـ خوارج، علي عليه السلام و معاويه و عمروعاص را فاسق شمردند. اهل‌حديث و بعدها اشعري‌ها بر اين باور شدند که مرتکبان گناه کبيره، بويژه اصحاب، نه کافرند و نه فاسق و اگر در ميان اصحاب اموري رخ داده است، ربطي به ما ندارد. از اين رو، گفته‌اند صحابه همگي عادل‌اند؛ چه کساني که مبتلا به فتنه شدند و چه غير آن. معتزله نيز گفته‌اند همه صحابه عادل‌اند، مگر کساني که با علي عليه السلام جنگيدند. ۲
2. انگيزه سياسي : در زمان حيات پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله چنين بحثي مطرح نبود که آيا صحابه، همگي عادل‌اند يا نه؟ با حضور پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله اهميت حديث چندان مشهود نبود، امّا پس از ايشان مردم نياز بيشتري به احاديث پيامبر جهت تفسير و توضيح قرآن احساس مي‌کردند؛ چرا که اصحاب با آن حضرت بودند و آنچه را که از وي مي‌شنيدند، عمل مي‌کردند. ۳ در عصر امام علي عليه السلام معاويه و عمرو عاص به کمک برخي از عالمان درباري، براي اين که حاکميت خود را شرعي و قانوني جلوه دهند، چاره کار را در اين ديدند که در ميان مسلمانان اين انديشه را رواج دهند که ميان آن صحابه‌اي که از کودکي در دامان پيامبر صلي الله عليه و آله بزرگ شده و در همه صحنه‌هاي خطير بوده، با آن صحابه‌اي که تنها لحظه‌اي آن حضرت
1.آراء علماء و المسلمين في التقيه و الصحابه و الصيانه القران الکريم، ص۸۵ .
2.تدريب الراوي، ج ۱، ص ۱۹۹.
3.صحابه در قرآن، ص۸۲ ـ ۲۷۷.
