جهاد ابتدايي در قرآن و سيره پيامبر
دکتر محمّد هادي مفتّح ۱
چکيده
جهاد از فروع فقهي است که مورد بحث بسياري قرار گرفته است. فقيهان اين فرع فقهي را در قالب دو قسم جهاد دفاعي و جهاد ابتدايي نشانده‌اند. از اين دو قسم و مباحث مرتبط با آنها آنچه بيشتر مورد توجّه فقهاي اماميه بوده است و در آن به نقد و نظر پرداخته‌اند، جواز يا عدم جواز جهاد ابتدايي بدون حضور امام معصوم عليه السلام است. اين مقاله در نظر ندارد در باه جواز يا عدم جواز مذکور پژوهش نمايد، بلکه آنچه مدّ نظر بوده، بررسي مباني قرآني جهاد ابتدايي، در پرتو سيره منقول رسول اکرم است. آنچه حاصل شده، تقويت حکم به عدم جواز جهاد ابتدايي به نحو کلّي است، و نه فقط اشتراط جواز به حضور امام معصوم، يا اشتراط آن به وجود شرايط مناسب اجتماعي، سياسي، بين المللي.
کليد واژه‌ها: قرآن، سيره پيامبر، جنگ، جهاد ابتدايي، فقه سياسي.
درآمد
حکم آغاز جنگ، بدون آن که مسبوق به حمله و هجوم نظامي، و يا عهد‌شکني باشد، از اموري است که مورد توجّه فقهاي اسلامي قرار گرفته و تحت عنوان جهاد ابتدايي به آن پرداخته‌اند. پاره‌اي از فقهاي معاصر در باره اين قسم از جهاد مي‌گويند:
با اندکي تأمل و توجه ممکن است گفته شود جهاد ابتدايي نيز به گونه‌اي بازگشت آن به جهاد دفاعي است، زيرا در حقيقت جهاد ابتدايي نيز يک نوع دفاع است، دفاع از حقوق خداوند و دفاع از حقوق انسانهاي مستضعف. ۲ يا پژوهش‌گراني نوانديش عنوان «نبرد رهايي‌بخش» را بر آن نهاده و گفته‌اند:
1.استاديار گروه علوم قرآن و حديث ـ دانشگاه قم.
2.دراسات في ولايت الفقيه، ج ۱، ص ۱۱۵.
