يعقوب كلينى) در دوره غيبت صغرا مى زيسته و با نوّاب خاص حضرت حجّت عليه السلام هم دوره بوده است امّا، توقيعى از آن ناحيه مقدّس در كتاب خود، گزارش نكرده است.
شايد اين تلقّى ، مبتنى بر يكى از اين دو امر باشد:
1 . مرحوم كلينى، كتابى به نام رسائل الأئمّة داشته است و على القاعده بايد احاديثِ با قالب «نگارش» را در آن اثر گردآورده باشد. توقيعاتى كه در دوره غيبت صغرا بين شيعيان، وكلا و نوّاب خاص، ردّ و بدل مى شد تا به دست امام زمان عليه السلام برسد و از آن ناحيه، پاسخ دريافت كند نيز اين ويژگى را داشتند و ساختار اصلى آنها را نگارش تشكيل مى داد. به همين خاطر، اين نوشته ها «توقيع» نام گرفتند . پس نتيجه مى گيريم كه بايد در همان كتاب رسائل الأئمّة درج شند باشد و مرحوم كلينى، از تكرار آنها در كتاب الكافى ، اجتناب نموده است.
با توجّه به نيامدن توقيع بسيار مشهورى كه علما از قسمت هاى مختلف آن در مباحث گوناگون (مانند: ولايت فقيه، اباحه خمس در زمان غيبت امام معصوم و...) بهره مى جويند، در كتاب الكافى، اين نظريه، تقويت مى شود. هر چند در سند اين توقيع، محمّد بن يعقوب كلينى به چشم مى خورد، امّا منبع اصلى آن ـ كه امروزه در دست است ـ ، كتاب كمال الدين وتمام النعمة شيخ صدوق است. ۱ وى اين توقيع را از طريق «محمّد بن محمّد بن عصام كلينى» از «محمّد بن يعقوب كلينى» (مؤلّف كتاب شريف الكافى) نقل كرده است، در حالى كه در كتاب الكافى، اثرى از اين توقيع نيست و همين، باعث شده است كه تلقّى عمومى، اين باشد كه مرحوم كلينى، هيچ توقيعى را در كتاب الكافى نقل نكرده و به نقل آنها در كتاب رسائل الأئمّة، بسنده كرده است.
2 . مرحوم كلينى، در توقيعاتى كه از ناحيه مقدّسه در الكافى نقل نموده، تصريحى
1.كمال الدين وتمام النعمة، ص ۴۸۳، ح ۴ .
