روايات شيخ صدوق از كليني - صفحه 198

بيرون بيايند.
منبع: شيخ صدوق ، متن اين نامه را در علل الشرائع نقل كرده است ، ليكن در الكافى يافت نشد. احتمال جدّى وجود دارد كه صدوق ، نامه مزبور را از رسائل الأئمّه كه از كتب ناياب كلينى در زمان ماست ، نقل كرده باشد.
علل الشرائع ، ج1 ، ص249 و 250 .
واسطه ميان صدوق و كلينى: على بن احمد .
مقايسه اسناد صدوق و كلينى:
شيخ طوسى ، در الأمالى (ص 655) همين نامه را با اسناد خود از كلينى نقل كرده است و اختلاف سندى در اين دو نقل ديده نمى شود. با اين حال ، ميان نقل شيخ صدوق و شيخ طوسى از كلينى ، اختلافاتى وجود دارد. مهم ترين اختلاف ، در پايان نامه است كه طبق نقل شيخ طوسى ، امام عليه السلام مى فرمايد : «سمعت جدّى رسول اللّه يقول» در حالى كه در نقل صدوق ، عبارت اخير اصلاً وجود ندارد. به نظر مى رسد در متن الأمالى شيخ طوسى ، اشتباهى روى داده و امام حسن بن على (عسكرى) ، با امام حسن بن على (مجتبى) خلط شده يا آن كه عبارات منقول از پيامبر رأساً حديث مستقلى بوده است.
با آن كه ظهور سند شيخ طوسى در ابتداى نامه در اين است كه مطلب مزبور از امام مجتبى عليه السلام نيست ، ليكن عبارات پايانى حديث ، اين اشتباه را كه متن نامه از ابتدا توسط امام مجتبى عليه السلام ايراد شده دامن زده است. چنان كه در مصباح الهداية فى اثبات الولاية بهبهانى (ص 345) آمده: «عن الشيخ فى أماليه ، عن مولانا الصادق جعفر بن محمّد ، عن أبيه ، عن آبائه عليهم السلام ، قال : حدّثنا حسن بن على...» .
مورد ديگرى كه قابل توجّه است آن كه شيخ طوسى ، متن كامل ترى از نامه مزبور را در اختيار معرفة الرجال كشّى (ج 2 ، ص 844) نقل كرده است .
شبيه همين متن كامل را ابن شعبه حرّانى نيز در تحف العقول (ص 484 ـ 486) ، از

صفحه از 220