مسئله نسخ در كتاب « الكافي » و ديدگاه كليني - صفحه 55

نسخ تلاوت است و نمونه هاى بيان شده نيز حكايت از اين نوع نسخ داشت و نيازى به تكرار آن نيست .

دو . نسخ تلاوتْ بدون نسخ حكم

نسخ تلاوت آيه ، بدون نسخ حكمِ آن، بدين معنا كه آيه نازل شده مشتمل بر حكم فقهى، از صفحه وجود محو شود، ليكن عمل بدانْ باقى بماند. مشهور و مسلّم ميان مفسّران و دانشمندان علوم قرآنى شيعه ، آن است كه اين نسخ ، امكان پذير نيست ؛ ۱ زيرا اولاً دليل قطعى اى بر اين امر وجود ندارد و احاديث منقوله اهل سنّت ، تماماً آحاد است . ثانياً منافات با مصلحت نزول آن دارد؛ چون اگر مصلحت ، اشتمال بر حكم شرعى آن بوده است، پس چرا آيه برود و حكمْ باقى بماند ، بخصوص اين كه اگر متن آيه ، سند آن حكم باشد ؛ ثالثاً اين كه اين سخن ، مستلزم آن است كه چيزى از قرآنِ مُنزَل ، كاسته شده باشد.
در اين زمينه ، كلينى در الكافى روايتى نقل مى كند كه ظهور در نسخ تلاوت دارد. در اين روايت ، عبد اللّه بن سنان مى گويد: امام صادق عليه السلام از رجم در قرآن سخن گفت و فرمود:
الرَّجْمُ فِى الْقُرْآنِ قَوْلُ اللَّهِ عز و جل : إِذَا زَنَى الشَّيخُ وَالشَّيخَةُ فَارْجُمُوهُمَا الْبَتَّةَ فَإِنَّهُمَا قَضَيا الشَّهْوَةَ؛۲رجم در قرآن آمده است ؛ زيرا سخن خداوند عز و جل است كه هرگاه پيرمرد و پيرزنى زنا كردند، آن دو را سنگسار كنيد، براى اين كه دوران شهوت رانى آنها گذشته است.
صدوق نيز با سند خود ، آن را نقل كرده است و شيخ طوسى نيز با تعبير : «كَانَتْ آيةُ الرَّجْمِ فِى الْقُرْآنِ وَ الشَّيخُ وَ الشَّيخَةُ فَارْجُمُوهُمَا الْبَتَّةَ بِمَا قَضَيا الشَّهْوَةَ» ، نيز اين

1.التمهيد فى علوم القرآن، ج ۲، ص ۲۸۷.

2.الكافى ، ج ۷ ، ص ۱۷۷ .

صفحه از 72