حدیث
الكافى : عن أحمد بن مهران ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن يحيى بن سالم ، عن أبى عبد اللَّه عليه السلام ، قال: لَمّا نَزَلَت: (وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَ عِيَةٌ) ، قالَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله : هِيَ اُذُنُكَ يا عَلِىُّ.
[۱]
ترجمه
حضرت عبد العظيم عليه السلام - به نقل از يحيى بن سالم - : امام صادق عليه السلام فرمود : «هنگامى كه آيه شريف: ( [تا ]گوش‌هاى شنوا آن را نگاه دارد )[۲]نازل گرديد، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله به على عليه السلام فرمود : مقصود از (گوش‌هاى شنوا ) گوش شماست».
شرح
اين روايت در تفسير آيه ۱۲ از سوره حاقّه، به بيان يكى از فضايل امام على عليه السلام پرداخته است. اين آيه، پس‌از آياتى است كه به سرنوشت شوم شمارى از اقوام گذشته اشاره دارند تا درس عبرتى براى دل‌هاى بيدار و گوش‌هاى شنوا و پذيراى حق باشد. قرآن در ادامه در بيان هدف و حكمت مجازات‌هاى آنان مى‌فرمايد:
(لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَ عِيَةٌ. تا آن را وسيله‌اى براى يادآورى شما قرار دهيم و گوش‌هاى شنوا آن را نگاه دارد) .
يعنى هدف از مجازات تبهكاران، تربيت انسان و هدايت جامعه در مسير كمال انسانى بوده است. البتّه همه كس از اين يادآورى‌ها بهره نمى‌گيرد؛ بلكه تنها گوش‌هاى شنوا و دل‌هاى پذيراى حق از آن عبرت مى‌گيرند.
به تعبير ديگر، پند و اندرز براى كسى مفيد است كه سخن حق را مى‌شنود و در دل جا مى‌دهد، نه كسى كه با يك گوش مى‌شنود و آن را از گوش ديگر خارج مى‌كند.
بر پايه احاديثى كه شيعه و اهل سنّت روايت كرده‌اند، اين آيه در شأن امام على عليه السلام نازل شده است.[۳]وقتى اين آيه نازل شد، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از خداوند خواست تا گوش امام على عليه السلام را مصداق آن قرار دهد . اين دعا مستجاب شد، به گونه‌اى كه پس از آن، ايشان هيچ چيز را فراموش نمى‌كرد.
بر اين اساس، امام على عليه السلام پس از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله كامل‌ترين مصداق براى گوش‌هاى شنوا و دل‌هاى حق‌پذير و به سخن ديگر، امام حق‌پذيران است، و هر كس به ميزان پذيرش حق، به اين «ميزان عمل» نزديك‌تر خواهد بود.
[۱]الكافى : ج ۱ ص ۴۲۳ ح ۵۷ ، بحار الأنوار : ج ۳۵ ص ۳۲۶ ح ۱ .
[۲]حاقّه : آيه ۱۲ .
[۳]ر . ك : دانش‌نامه امير المؤمنين عليه السلام : ج ۷ ص ۵۳۷ (گوش شنوا) .
