(2)
ترجمه و تحقیق حكمتهاى منسوب به امیر مؤمنان علىعلیه السلام از كتاب «شرح نهجالبلاغة»ى ابن ابىالحدید المدائنى
محبوبىراد، محمد
كارشناسى ارشد زبان و ادبیات عرب
دانشگاه آزاد اسلامى قم
استاد راهنما: جنتىفر، محمد
استاد مشاور: امین مقدسى، ابوالحسین
1380
106
این مجموعه،ترجمهگزیدهاى از
حكمتهاى منسوب به حضرتعلىعلیه السلام است كه از كتاب شرح نهجالبلاغةى ابن ابىالحدید، انتخاب شده است. ابن ابىالحدید، این اثر ارزنده خود را در بهترین مقطع
سنّى خود، یعنى 58 سالگى شروع كرده و تصنیف این كتاب، چهارسال و هشت ماه، به طول انجامید. وى در ابتدا به شرح مشكلات لغوى و بیان معانى نهجالبلاغة قناعت
كرد؛ ولى بعداً آن را گسترش داد، به طورى كه شامل مباحث لغوى و نكات معانى و بیان و توضیح مشكلات صرفى و نحوى بود و در هر مورد، شواهد دیگرى از نظم و نثر، كه
مؤید آن باشد، آورد و در هر فصل، كارها و وقایع تاریخى مربوط به آن را شرح داد. وى در مورد منابع تاریخى و كلامى، سعى كرده است كه از بهترین منابع گروههاى مختلف،
اعم از سنّى و شیعه، استفاده كند. این روند در مباحث دیگر نیز مدّ نظر ابن ابىالحدید بوده است. نكته دیگرى كه اشاره به آن لازم به نظر مىرسد، اظهار نظرهاى مختلف
درباره مذهب ابن ابىالحدید است. برخى بر تشیع او و گروهى دیگر بر سنّى بودنش اصرار ورزیدهاند؛ ولى با دقّت در اظهارات صریح او به خوبى آشكار مىشود كه شیعه
امامى نیست. نویسنده در كتابش حكمتها را در انتهاى جلد بیستم ذكر كرده است، كه حدود هزار حكمت است. وى اظهار كرده كه گرچه ممكن است برخى از این حكمتها
از حضرت علىعلیه السلام نباشد؛ امّا بسیار نزدیك و مشابه به كلام آن حضرت است. بنا بر این، آنها را مكمّلى براى كتاب نهجالبلاغة محسوب نموده است.
این پایان
نامه از یك مقدّمه و دو فصل تشكیل شده است: در مقدّمه به تأثیر اسلام بر زبان عربى و زندگى ادبى اعراب اشاره شده است و اهمّیت قرآن كریم و پیامبرصلى الله علیه وآله و
حضرت علىعلیه السلام ، به عنوان اوّلین سرچشمههاى ایجاد تحوّل در ادبیات دوره صدر اسلام، مورد تأكید قرار گرفته است.
در فصل اوّل، ابعاد مختلف زندگى حضرت
علىعلیه السلام به عنوان بلیغترین و فصیحترین فرد در گفتار بعد از پیامبر اكرم، مطرح شده است. این فصل از سه باب تشكیل شده است. باب اوّل، درباره زندگانى و شرح
حال امیر مؤمنان، صفات برجسته و فضائل و مناقب آن حضرت است. همچنین به مناسبت، اشاراتى نیز به اوضاع اجتماعى - سیاسى دوران زندگانى حضرت در هنگام حیات
پیامبر اكرم و بعد از وفات ایشان شده است. نگارنده در باب دوم، به معرّفى كتاب شریف نهجالبلاغة، گردآورنده آن، روش سید رضى در جمعآورى این كتاب شریف، معرّفى
شروحى كه درباره نهجالبلاغة تدوین شده، و كیفیت طبقهبندى خطبهها و نامهها و سخنان حكمتآمیز این كتابْ پرداخته است. در باب سوم، بلاغت علىعلیه السلام و ویژگى
خطبههاى آن حضرت، مدّ نظر نگارنده بوده كه در این قسمت، مهمترین علل و عوامل بهوجود آورنده این ویژگىها در حضرت، توضیح داده شده و ویژگىهاى كتاب ارزشمند نهج
البلاغة و همچنین بلاغت و زیبایىهاى كلام علىعلیه السلام با استفاده از كتب تاریخى و ادبى معتبر توضیح و تبیین شده است. در فصل دوم، مهمترین حكمتهاى منسوب
به حضرت علىعلیه السلام انتخاب شده و با استفاده از فرهنگهاى لغت گوناگون به فارسى روان ترجمه شده است. سپس این حكمتها در قالب نوزده باب گنجانده شده،
كه شامل موضوعات اخلاقى، فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى و سیاسى است.
