(۲)
مسلك اخباریه در شیعه
قیصرى، احسان
كارشناسى ارشد الهیات و معارف اسلامى
دانشگاه آزاد اسلامى نجفآباد
استاد راهنما: مهدىزاده، على
اساتید مشاور: پاكتچى، احمد؛ فیض، علیرضا
سال ۱۳۷۱
۲۶۳صفحه
موضوع این پایان نامه، پژوهشى در موضوع مسلك اخباریه است كه به بررسى این مسلك در حوزه اندیشه شیعه و نظرها و آرایى كه در مباحث اصولى و فقهى از جانب اخباریان مطرح گردیده، و نیز به جهت نقش و تأثیرى كه این مسلك در پیدایش فرقه شیخیه داشته، پرداخته شده است. در طول تاریخ اسلام، از آغاز تاكنون، همواره فِرق و مسالك متعدّدى به وجود آمده كه هر یك با توجّه به نوع و شكل عقاید و دیدگاهى كه در آنها مطرح بوده، تأثیرات كم و بیشى بر روى روند حركت مسلمانان داشته و دارند.
در این میان، مسلك اخباریه در شیعه از قرن یازدهم هجرى و توسط مولّا محمّدامین استرآبادى، به شكلى بارز و آشكار، رونق گرفت و حملات شدیدى بر علیه اصولیان و مجتهدان شیعه پدیدار گشت.
در باب پیدایش اندیشه اخباریگرى و مسلك اخباریه، آراى متعدّد و متفاوتى وجود دارد. بعضى ریشه آن را در اهل سنّت و در میان فرقه «ظاهریه» و «اصحاب حدیث» جستجو مىكنند و برخى نیز ریشه آن را در میان قدماى محدّث شیعه (مانند شیخ كلینى و شیخ طوسى) دانستهاند، گروهى نیز پیدایش اخباریه را از قرن یازدهم هجرى و بر اساس آراى محمّدامین استرآبادى مىدانند.
موج اخباریگرى پس از وى، استمرار داشت تا اینكه مبارزهاى جدّى و اساسى بر علیه این موج، توسط مجتهدان - كه در رأسشان مرحوم وحید بهبهانى بود - صورت گرفت و ریشه اخباریگرى توسط وى و شاگردان و پیروانش زده شد.
این تحقیق، شامل هفت فصل كلّى است:
نگارنده، در فصل اوّل، به جهت اهمّیت بسیار زیاد بحث اجتهاد و موضعگیرى خاصّ اخباریان در این باره، به بررسى پیدایش اجتهاد در میان اهل سنّت و مكتب تشیع پرداخته است. وى براى تبیین مطلب نگاهى به عمل به احكام در زمان پیامبرصلى الله علیه وآله و پس از رحلت آن حضرت و جعل احادیث از قول پیامبرصلى الله علیه وآله و پیدایش رأى و قیاس و سیر تكاملى اجتهاد در طول تاریخ و پیدایش مدرسه رأى و حدیث و اجتهاد در شیعه و خاستگاه عقلى اجتهاد و سرچشمههاى قوانین شرعى در فقه داشته است. در فصل دوم، پیدایش اخباریه و ریشههاى اخباریگرى و آراى گوناگونى كه در این باب وجود دارد، مورد بررسى قرار گرفته و با بیان تفاوت اخباریت پیشینیان با اخباریت استرآبادى، برخى از علل و عوامل فكرى و اجتماعى مؤثر در پیدایش اخباریه نوین و ادوار اخباریگرى و اخباریه بیان شده است.
فصل سوم، به اختلافات و تفاوتهاى میان اخباریان و اصولیان و دیدگاههاى عمده اخباریان اختصاص دارد و در این زمینه، با نقل اقوال، جایگاه اجتهاد و قرآن و اخبار و علم اصول و رجال نزد اخباریه توضیح داده شده است.
در فصل چهارم، نگاهى گذرا به زندگانى بعضى از اخباریان تندرو و متعصّب شده است و فصل پنجم، درباره اخباریان میانهرو توضیحاتى داده شده است.
در فصل ششم، بحث از جبهه مقابل، یعنى اصولیان است و در فصل هفتم نیز بررسى تأثیرات اخباریگرى، محلهاى رواج و گسترش اخباریگرى، تألیف كتب روایى در عصر اوج اخباریگرى، رابطه مسلك شیخیه با اخباریه و در پایان، بررسى و مقایسه برخى از عقاید شیخیه و اخباریه، مورد بررسى قرار گرفته است.
