(۱)
محاربه و افساد فى الأرض در قرآن، حدیث و فقه اسلامى
رازینى، على
كارشناسى ارشد علوم جزایى و جرمشناسى
دانشگاه آزاد اسلامى تهران
استاد راهنما: فیض، علیرضا
استاد مشاور: صادقى
۳۷۳ ص
از آنجا كه قوانین مصوّب جمهورى اسلامى ایران در خصوص جرائم علیه امنیت، مشتمل بر برخى ابهامات و ناهماهنگىها از جهت تعدد عناوین جرایم (از قبیل عناوین محاربه، افساد، بغى و مانند آن) و نیز روشن نبودن تعریف قانونى و دقیق این عناوین، و روشن نبودن مجازات برخى از این جرایم است و در سخنان فقها نیز نظریات مختلفى وجود دارد. یكى از زمینه هاى نیازمند به بحث، موضوع جرایم علیه امنیت است كه نگارنده، در چهار بخش، موضوع پایاننامه خود قرار داده است.
بخش اوّل كه در آن از كلّیات بحث مىشود، مشتمل بر دو موضوع كلّى است: جایگاه محاربه و افساد فى الأرض در قوانین جمهورى اسلامى ایران.
این بخش، سه فصل دارد. فصل اوّل، درباره واژه «جُرم» و بررسى ریشهاى و اصطلاحى آن است كه آن را در مفهوم عرفى به معناى گناه و بِزِه گرفتهاند و در قرآن نیز به الفاظ مختلفى در موارد متعدّد به كار رفته است برخى از واژهشناسان نیز تلاش نمودهاند كه بین مفهوم گناه و بِزِه و مفهوم قطع، ارتباط و تناسبى قائل شوند. از جمله گفتهاند چون گناه موجب قطع رحمت خداوند و یا بُریده شدن انسان از رحمت خداوند مىشود، از آن به جرم تعبیر شده است كه البته خالى از تكلیف نیست. در فصل دوم، واژه «امنیت» مورد بررسى قرار گرفته است و در فصل سوم، جایگاه جرایم علیه امنیت در حقوق جزا بررسى شده است.
بخش دوم، درباره محاربه، معناى لغوى و اصطلاحى محاربه، محاربه در قرآن، محاربه در روایات، محاربه از نظر فقهاى اهل سنّت و محاربه از نظر فقهاى شیعه است در این بخش با اشاره به آیاتى از سوره مائده، بقره و توبه، ضمن بحث و بررسى درباره شئون اخلاقى یهودیان و طرح و بیان فتنهگرىها و اقدامات آنان علیه انبیاى الهى، داستان فرزندان آدم (هابیل و قابیل) و نزاع و مخاصمه آن دو بر اثر حسد و كشته شدن هابیل به دست قابیل، مورد توجّه قرار گرفته و به دنبال آن از حكم الهى محاربه و كیفر آن بحث شده و قول برخى از مفسّران شیعه و اهل سنّت درباره این آیات، مورد بررسى قرار گرفته است.
در قسمت بحث محاربه در احادیث پیامبرصلى الله علیه وآله و ائمه معصومانعلیهم السلام نیز ضمن رجوع به كتب روایى اهل سنّت از قبیل صحاح سته و نیز كتب روایى شیعه مانند وسائل الشیعة، دهها روایت در خصوص محاربه و مباحث مربوط به آن بیان شده و یك دستهبندى كلّى از این احادیث به این صورت عنوان شده كه چون قوانین جمهورى اسلامى ایران، طبق احكام و موازین شیعه به اجرا درمىآید، لذا روایاتى كه از كتب شیعه مورد استنادند، نقل و مورد بررسى قرار گرفته است.
محور بخش سوم، اِفساد فى الأرض است كه مشتمل بر چهار فصل با عناوین: معناى لغوى و اصطلاحى افساد، افساد در آیات قرآن و احادیث، افساد در كلمات فقهاى عامه و خاصّه، و رابطه محاربه و افساد فى الارض است.
در بخش چهارم نیز سایر عناوین مربوط به جرایم علیه امنیت در فقه، كه مشتمل بر چهار فصل به نامهاى: بغى، ارتداد، ارجاف و سایر مواردى است كه داراى كیفر اعدام است.
بخش پنجم نیز شامل عناوین مربوط به جرایم امنیت در حقوق موضوعه بررسى كرده كه مشتمل بر چهار فصل است: جرائم علیه امنیت داخى و خارجى، جرم سیاسى و غیرسیاسى، تروریسم و سایر موارد مهم از قبیل هواپیماربایى، آدمربایى و بمبگذارى. در بخش ششم، نگارنده به نتیجهگیرى از بحثها پرداخته كه خود، سه فصل دارد: محاربه و افساد در قوانین جمهورى اسلامى ایران، محاربه و افساد در رویه قضایى دهه اوّل انقلاب و بررسى برخى آراى قضات محاكم و شعب دیوان عالى قضایى كشور، و بحث فقهى حقوقى در مورد تعریف محارب و مفسد و نقد نظریات ارائه شده.
