مقايسه ديدگاه‌های رجالی ابن غضائری و نجاشی

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : محسن قاسم پور

چکیده :

ابن غضائری و نجاشی از عالمان رجالی دوران متقدم به شمار می‌آيند که آرايشان در ميان عالمان دوران متأخر تأثير انکارناپذيری داشته است. ابن غضائری به ديدگاه‌های رجالی محدثان قم به‌ويژه در عرصه جرح و تضعيف راويان به نوعی وابسته بوده و تحقيق و بررسی انگاره‌های رجالی‌شان از وجود نوعی همگرايی بين آنان حکايت دارد. اين نکته به‌ويژه از رهگذر توصيف و معرفی راويان در کتاب الرجال او به دست می‌آيد. از سوی ديگر، همکاری نجاشی با ابن غضائری و بهره‌گيری هر دو از مشايخ و محدثانی مانند حسين بن عبيدالله غضائری، پدر ابن غضائری، بيانگر وجود ديدگاه مشترک در سيره رجالی آن دو است. افزون بر وجوه ديدگاه مشترک در موارد نسبتاً قابل توجه، به طور خاص می‌توان از تأثيرپذيری نجاشی از ابن غضائری نيز سخن به ميان آورد. مقايسه ديدگاه‌های اين دو عالم رجالی بر اساس دو اثر ماندگار آن‌ها، مشی اجتهادی و نه حس و مشاهده را در تبيين جنبه‌های رجالی راويان نشان می‌دهد. در کنار اين ديدگاه‌های مشترک، همچون آرای محققانه، مخالفت با برخی اقوال محدثان قم، تفاوت بين ثقه بودن راوی و حديث آن‌ها، استناد به نظريه مشهور اصحاب در جرح و تعديل راويان، از جمله مشترکات به شمار می‌آيد. البته نمونه‌هايی روشن از تمايزات و تفاوت‌ها در آرای رجالی ابن غضائری و نجاشی قابل توجه است، مثل غلظت و سختگيری ابن غضائری در ابراز رأی رجالی‌ـ که تحت تأثير باورهای رجالی محدثان قم شکل گرفته است‌ـ در مقايسه با آرای معتدل‌تر نجاشی حتی در جرح راويان.