برجسته سازی در خطبۀ فدکيه حضرت زهرا(ع)

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : حسن مقیاسی
پديدآورنده : سمیرا فراهانی

چکیده :

برجسته سازی ازجمله نظريه های ادبی معاصر است که با رويکردی ادبی به متون منظوم يا منثور، در صدد تبيين و تحليل آن دسته از شاخصه ها و عناصر مؤثر در بافت کلام است که با تکی ه بر علم بلاغت و آيين سخنوری، متون ادبی را از متون عادی ممتاز می سازد . به اعتقاد فرمال يست ها ، برجسته سازی از طريق قاعده کاهی(هنجارگريزی) و قاعده افزايی به وجود می آيد. بد ين معنا ک ه شاعر و اديب با کاستن قواعدی از زبان معيار يا افزودن قواعدی بر آن، صورت کلام خود را برجسته و متمايز از زبان عادی می گرداند. قاعده کاهی بيشتر در حوزۀ بديع معنوی(علم بيان) نمود می يابد و قاعده افزايی نيز در حوزۀ بديع لفظی(علم بديع) رخ می نمايد. در خطبۀ مشهور فدکيه، به دفاع از حق شرعی خود می پردازد و بر آن است ، حضرت فاطمه بسته اند، به  تا با گفتار شيوای خويش، امت نوپای اسلامی را که چشم بر حقانيت خاندان پيامبر زيبايی های ادبی به کاررفته در آن را ، راه هدايت بازگرداند. تأمل در کلام رسا و اثرگذار حضرت آشکار می سازد. گزينش الفاظ و واژگان و ترکيب آن ها در ساختار و بافت کلام ايشان به گونه اي است که متن خطبه را از متون عادی متمايز می سازد. حضرت با پيوند کلام خود به آرايه های ادبی و نيز رعايت نظم و توازن در کلام، همچون خطيب ی توانمند ، ارزش و تأثيرگذار ی سخن خود را دوچندان می سازد. آنچه در اين مقاله بدان پرداخته می شود، تحليل ادبی خطبۀ فدکيه از منظر نظريۀ برجسته سازی است. بر اين اساس، متن روايی خطبه بر طبق دو شيوۀ قاعده کاهی و قاعده افزايی ، بررسی شده و زيبايی های ادبی به کاررفته در آن تحليل و تبيين می شود.