عدالت خداوند

براى اثبات عدالت خداوند ، به سه دليل عقلى و يك دليل نقلى ، می توان استناد کرد:

۱ . زشتى ظلم

نخستين دليل عدالت خداوند متعال ، اين است كه ظلم ، عقلاً قبيح است و زشتى آن براى همگان ، بديهى است و به اصطلاح ، قبح ظلم (همانند حُسن عدل) از «مستقلّات عقليّه» است . بدين جهت ، خداوند متعال كه كمال مطلق است، محال است مرتكب فعل قبيح گردد . در برخى از آياتى كه ظلم را از خداوند متعال نفى مى كنند، به اين دليل نيز اشاره شده است .

۲ . همراهى ظلم و نياز

در يك تحليل دقيق و روشن، ريشه ظلم، يا جهل است ، يا نفع ، يا ترس و يا تركيبى از آنها و ريشه عميق تر آن ، «نياز» است . از اين رو ، محال است ذات بى نياز ، مرتكب ظلم گردد، چنان كه در دعايى از اهل بيت عليهم السلام آمده است :

قَد عَلِمتُ ـ يا إِلهي ـ أَنَّهُ لَيسَ في حُكمِكَ ظُلمٌ وَلا في نَقِمَتِكَ عَجَلَةٌ ، وإنّما يَعجَلُ مَن يَخافُ الفَوتَ ، وَيَحتاجُ إِلَى الظُّلمِ الضَّعيفُ ، وَقَد تَعالَيتَ يا إلهي عَن ذِلكَ .[۱]اى معبود من! حقيقتاً دانستم كه در حكم تو ، ستمى و در عذابت ، شتابى نيست . آن كسى شتاب دارد كه مى ترسد از دست بدهد و ناتوان [است كه] ، به ستم نياز دارد و تو بسى برتر از اينهايى .

۳ . همراهى عدل و حكمت

حكمت خداوند متعال ، ايجاب مى كند كه هر چيزى را در جاى خود قرار دهد و اين، همان تعريف عدل به مفهوم عام آن است . بنا بر اين ، حكمت خداوند از عدالت او قابل تفكيك نيست، چنان كه از پيامبر خدا در مقام نيايش ، روايت شده است :

أَنتَ العَدلُ الَّذي لا يَظلِمُ وَأَنتَ الحَكيمُ الَّذي لا يَجورُ.[۲]تو ، آن دادگرى هستى كه ستم روا نمى دارد و تو ، آن حكيمى هستى كه جفا نمى كند .

۴ . گواهان عدل خداوند

افزون بر دلايل عقلى گذشته، از طريق وحى و نقل معتبر نيز به اثبات رسيده كه خداوند متعال، فرشتگان و عالِمان حقيقى ، گواهان عدل خدايند:

«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَـهَ إِلَا هُوَ وَالْمَلَـئِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائِمَا بِالْقِسْطِ لَا إِلَـهَ إِلَا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ .[۳]خدا ـ كه همواره به عدل ، قيام دارد ـ و فرشتگان و دانشوران ، گواهى مى دهند كه : جز او كه توانا و حكيم است ، هيچ معبودى نيست»  .