رابطه میان شرح زیارت جامعه کبیره و قرآن کریم

زيارت جامعه كبيره، يكى از ميراث هاى گران قدر دهمين پيشواى پيروان اهل بيت عليهم السلام،امام هادى عليه السلاماست. يكى از محورهاى مهم فعّاليت هاى فرهنگى ـ سياسى اين امام بزرگوار، جهت تبيين جايگاه واقعى اهل بيت عليهم السلام و گسترش مكتب تشيّع، فرهنگ سازى براى زيارت قبور نياكان خود، بويژه امير مؤمنان و امام حسين عليهم السلام بوده است.

«شرح زیارت جامعه کبیره» مجموعه ای مشتکل از قریب به ۱۲۰ سخنرانیآیت الله محمدی ری شهریدر شرح این زیارتنامه شریف است که در سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۲ در شبکه قرآن سیما تولید و پخش شده است و نرم افزار آن نیز در سال ۱۳۸۵ با نام شرح مجموعه گل منتشر شد. برای معرفی بهتر این کتاب، مقدمه آن که به قلم آیت الله ری شهری است را مرور می کنیم تا با ویژگی ها و بخش های مختلف این اثر ارجمند آشنا شویم:

«به نظر مى رسد كه هدف امام هادى عليه السلام از اين گونه اقدامات فرهنگى ـ سياسى، تبديل كردن زيارتگاه هاى اهل بيت عليهم السلام به مراكزى براى آشنا شدن مسلمانان با اسلام ناب و جايگاه اهل بيت عليهم السلام در اسلام بود. اين كوشش ارجمند، در برابر توطئه دشمنان اسلام علوى ـ كه تلاش مى كردند تا اين پايگاه هاى مستحكم را در ميان مردم، از بين ببرند ـ و براى مقابله با شيّادانى كه با نشر افكار غلوآميز خود در باره امامان عليهم السلام، زمينه ساز جدايى جامعه اسلامى از اهل بيت عليهم السلام مى شدند، انجام گرفت و بدين سان، مجموعه اى از زيارت نامه هاى ارزنده و آموزنده، از اين امام بزرگوار، به يادگار مانْد كه مشهورترين و معتبرترين آنها، «زيارت جامعه كبيره» است.

اين زيارت نامه ـ كه تبيين و شرح آن، موضوع كتابى است كه در پيش چشم خوانندگان گرامى قرار دارد- در واقع، كوتاه ترين و كامل ترين متون امام شناسى است كه به روشنى، مرزهاى توحيد، نبوّت و امامت را مشخّص كرده، آنها را توضيح مى دهد و به دور از هر گونه غلو، جايگاه راستين اهل بيت عليهم السلام را بيان مى نمايد.

زيارت جامعه و تفسير قرآن

شايد نخستين پرسشى كه با ملاحظه نام اين كتاب به ذهن خواننده مى رسد، اين باشد كه: چه رابطه اى ميان قرآن كريم و «زيارت جامعه» وجود دارد كه شرح اين زيارت نامه، تفسير قرآن، ناميده شده است؟

در پاسخ اين پرسش، بايد گفت كه قرآن، كتاب انسان سازى است ؛ انسانى كه مى تواند مظهر اَسما و صفات الهى شود و خليفةُ اللّه گردد، و امام نيز، كامل ترينِ انسان هاست.

اين سخن، بدين معناست كه انسان، اگر قرآن را به طور كامل در زندگى خويش جريان بخشد، به مرتبه انسان كامل مى رسد. از اين رو، امام، تحقّق عينى و كاملِ قرآن، در انسان است و بدين سان، خاتم پيامبران ـ كه كامل ترينِ انسان ها و امامِ امامان است ـ، كامل ترين نسخه قرآن ناطق است و پس از او، اهل بيت قرآنىِ آن بزرگوار، نسخه هاى ديگرى از انسان كامل و قرآن ناطق اند. لذا گزارش شده كه در جنگ صِفّين، هنگامى كه دشمن با تزوير مى خواست از قرآن صامت بر ضدّ قرآن ناطق و ارزش هاى قرآنى سوء استفاده كند، امام على عليه السلام فرمود:

أَنا القُرآنُ النّاطِقُ. قرآن ناطِق، منم.

و در روايتى ديگر، آمده كه فرمود:

هذا كِتابُ اللّهِ الصّامِتُ وَأَنا المُعَبِّرُ عَنهُ، فَخُذُوا بِكتابِ اللّهِ النّاطِقِ وَ ذَروا الحُكمَ بِكِتابِ اللّهِ الصّامِتِ، إِذ لا مُعَبِّرَ عَنهُ غَيرى. اين، كتاب خاموشِ خداست و من، سخنگوى اويم. پس به كتاب گوياى خداوند، دست بياويزيد و حكم كردن بر اساس كتاب خاموش خدا را وا نهيد ؛ چرا كه جز من، سخنگويى براى آن نيست.

بنا بر اين، تبيين ويژگى هاى اهل بيت عليهم السلام، در واقع، تشريح عينىِ قرآن در زندگى انسان است و شرح «زيارت جامعه»، در حقيقت، تفسير قرآن ناطق و انسان كامل است.

گفتنى است كه متن اين كتاب، برگرفته از مطالبى است كه به وسيله نگارنده اين سطور، طى ۱۲۲ برنامه تلويزيونى، براى «سيماى قرآن»، تهيّه و از اين شبكه تلويزيونى پخش گرديده است و اينك، پس از اصلاح و تكميل، تقديم علاقه مندان مى گردد.

ويژگى هاى كتاب حاضر

به دليل اهمّيت «زيارت جامعه» و ضرورت شرح آن، تاكنون شرح هاى متعدّدى بر اين زيارت، نوشته شده كه هر يك، ويژگى هاى خاصّ خود را دارند. كتاب حاضر نيز داراى ويژگى هايى است كه به برخى از آنها، اشاره مى شود:

۱. استناد گسترده به قرآن و حديث

نخستين و مهم ترين ويژگى شرح حاضر، استناد گسترده آن به قرآن و احاديث اسلامى است، به گونه اى كه خواننده، علاوه بر آشنايى با معانى زيارت نامه، با انبوهى از آيات و رواياتى كه موجب تقويت متن آن مى شود، نيز آشنا مى گردد.

۲. همگانى بودن مطالب

از آن جا كه مطالب اين كتاب، براى «سيماى قرآن» تهيّه مى شد، تلاش گرديد كه تا جاى ممكن، ساده و براى همگان، قابل فهم و سودمند باشد. به همين دليل، برخى از حكايات و خاطره هاى آموزنده، بدان افزوده گرديد.

۳. نقد برخى آرا

در برخى از موارد، اين كتاب، آراى ديگران را در شرح برخى از عبارت هاى اين زيارت، مورد نقد قرار مى دهد و تفسير جديدى را كه به نظر، انطباق بيشترى با آن عبارات و ديگر روايات دارد، ارائه مى نمايد.

۴. توضيح واژه ها

در كتاب حاضر، «زيارت جامعه» به يكصد و ده بخش، تقسيم شده و در آغاز هر بخش و پيش از شرح آن، واژه هايى كه نياز به توضيح دارند، با بهره گيرى از منابع معتبر لغت، واژه شناسى گرديده اند.

* * *

گفتنی است  کتاب «شرح زیارت جامعه کبیره» متشکل از ۶۸۴ صفحه در قطع وزیری و با جلد سخت می باشد و برای نخستین بار در سال ۱۳۸۷ منتشر و در سال ۱۳۹۳ برای ششمین بار توسط سازمان چاپ و نشر دارالحدیث تجدید چاپ شده است.

»»خرید کتاب