بررسی دانشگاه ها، وضعیت تحصیلی، مطالعات اسلامی، و روابط فرهنگی با کشورهای اروپایی در سفر اساتید دانشگاه قرآن و حدیث به چند کشور اروپایی
جمعی از استادان دانشگاه قرآن و حدیث در چهار کشور اروپایی ایتالیا، واتیکان، یونان و آلمان در حاشیه بازدیدهای علمی خود، با مسئولان سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این کشورها نیز دیدار کردند. خلاصه ای از این جلسات در ذیل می آید.
نخستین جلسه هیئت اساتید در شامگاه چهارشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۳ با جناب آقای پور مرجان رایزن فرهنگی ج ا ا در ایتالیا برگزار شد. وی ضمن توصیف مناسبات فرهنگی ایتالیا به ویژگیهای علمی دانشگاههای این کشور اشاره کرد. ایشان در این جلسه به وضعیت علوم اسلامی در دانشگاههای رم پرداخت و فرهنگ عمومی ایتالیایی ها وبرخی از قوانین این کشور را برای جمع حاضر تبیین کرد. در پایان این جلسه دکتر قربانعی پور مرجان برنامه بازدیدهای علمی و فرهنگی هیئت اساتید را ارائه نمود.
دومین نشست فرهنگی ـ سیاسی اساتید دانشگاه قرآن و حدیث با جناب آقای جهانبخش مظفری سفیر جمهوری اسلام ایران در ایتالیا بود. این نشست در محل اقامت وزیر در شب جمعه ۲۲ آبان برپا شد. وی ضمن معرفی ایتالیا گفت : این کشور در شمار هشت کشور صنعتی جهان است و دارای صنایع خرد و کلان در سراسر کشور و به ویژه مناطق شمالی است. اینها در انتقال صنعت به ایران بسیار بهتر از کشورهای دیگر اروپایی هستند. بسیاری از شرکت ها و بانک های ایتالیایی حتی در کل دوره تحریم رابطه خوبی با ایران داشته اند. وزیر خارجه ایتالیا اولین مسئول بلند پایه اروپایی بود که بلافاصله پس از انتخاب آقای روحانی به ایران سفر کرد. آقای مظفری سفیر محترم ایران به رابطه خوب و سنتی ایران و ایتالیا اشاره کرد و گفت ایتالیا با ایران نه تنها عناد نداشته است بلکه همواره به عنوان یک شریک تجاری خوب در کنار آلمان به عنوان مهمترین شرکای تجاری اروپایی ایران نقش ایفا می کند. تواضع نخست وزیر، نمایندگان مجلس و مسئولان اینجا نیز از نکات منحصر به فرد است. در حال حاضر مبادلات دو کشور در حدود یک ملیارد و دویست ملیون دلار است که ۷۰% به نفع طرف ایتالیایی است.
آقای مظفری در پاسخ به سئوال یکی از اساتید که از فرهنگ عمومی و حساسیتهای ایتالیایی ها پرسیده بود گفت: اخلاق و رفتار ایتالیایی ها نیز با ایرانی ها نزدیک است. اما با تمام اینها نسبت به مسائل داخلی ایران حساس و آن را پیگیری می کنند. به عنوان نمونه اقدام اخیر در ایران یعنی اعدام ریحانه جباری در ایران سبب تجمع ایتالیایی ها در مقابل سفارت شد. مساله ای که بسیاری از ایرانی ها از آن بی خبرند.
اما نکته جالب این است که هر ایتالیایی که به ایران سفر میکند نظرش بسیار مثبت میشود. همچنین در بخش های فرهنگی در اینجا هیچ محدودیتی نیست و بیش از ما مشتاق ارتباط هستند که متاسفانه تاثیر گذاری فرهنگی ایران در اینجا بسیار اندک بوده است. به عنوان نمونه ما حتی نتوانسته ایم کتابهایمان را به کتابخانه ملی اینجا بیاوریم.
از سوی دیگر ورود به دانشگاه و ایجاد کرسی در اینجا خیلی آسانتر از دیگر کشورهای اروپایی است. و اقبال اینها به شیعه خیلی بیشتر از سنی ها است.
در پایان این نشست طرفین چگونگی راهکارهای فرهنگی را بررسی کردند . این نشست با ضیافت شام سفیر پایان پذیرفت.
برنامه روز جمعه ۲۳ آبان ـ سومین روز سفر اساتید محترم هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث به اروپا با ـ حضور در دانشگاه پاپی سالیزیانا در واتیکان و دیدار با رییس و معاون آموزشی این دانشگاه بود. این دانشگاه از مهمترین و بزرگترین دانشگاههای تحت مدیریت کلیسا در جهان است که در سراسر دنیا شعبه دارد. دانشگاه مذکور در رُم با داشتن ۱۹۵۵ دانشجو از یکصد و ده کشور دنیا با امکانات و تجهیزات بسیار عالی به تربیت دانشجویان در سه مقطع تحصیلی می پردازد. پرفسور پدر گیان فرانکو کافیل معاون آموزشی دانشگاه در طول دو ساعت و نیم حضور هیئت اساتید دانشگاه قرآن و حدیث به معرفی تمام بخشهای دانشگاه پرداخت.
هیئت اساتید دانشگاه قرآن و حدیث پس از این دیدار راهی واتیکان شده و در نزدیکی میدان اصلی این شهر در دفتر گفتگوی ادیان کلیسا با دبیر شورای پاپی گفتگوی ادیان بازدید کردند.
حجت الاسلام و المسلمین طباطبایی در دیدار با پدر میگوئیل رییس شورای پاپی گفتگوی ادیان گفتند: بحث من درباره چالش های عمومی ادیان در حوزه اجتماعی و به ویژه خانواده است. جامعه دین دار و متدین نیازمند محیطی همراه با آرامش، آسایش و معنویت و تلاش است. چگونه می توان جامعه ای اینگونه داشت و این هویت را در آنها نهادینه کرد؟
به نظر می رسد نهاد خانواده نقش اساسی در این حوزه دارد. دینی که جامعه و اجتماع کوچک خانواده به گونه اصیل و شاداب به آسایش افراد، آرامش آنان معنویت و تلاش جامعه یاری رساند. به نظر می رسد تلاش برای تقویت خانواده، حریم خانواده، پایبندی به خانواده ، ارزش دانستن تشکیل خانواده و تامین نیازهای غریزی و طبیعی انسان همراه با آرامش بخشی به جامعه مورد توجه قرار گیرد.
قرآن کریم به نهاد خانواده اهمییت فراوان داده و آن را سبب تسکین و آرامش افراد دانسته است.
بر خلاف مسیحیت تشکیل خانواده ارزش شمرده شده و بزرگان دین همانند پیامبر اکرم، امام علی، حضرت فاطمه علیهم السلام و سایر ائمه تشکیل خانواده داده و به خانواده خویش مباهات کرده اند والگوی مناسب برای عرضه به جامعه داشته اند. یعنی توصیه به اهتمام به خانواده تنها در گفتار نبوده است بلکه الگوی عملی و بیرونی مورد توجه قرار گرفته است.
در ابتدای این جلسه حجت الاسلام و المسلمین دکتر سبحانی نیا معاون فرهنگی ارتباطات و امور بین الملل موسسه دارالحدیث به معرفی موسسه دارالحدیث، پژوهشگاه و دانشگاه پرداخت. در این جلسه اساتید دانشگاه قرآن و حدیث آقایان دکتر هادی حجت، حجت الاسلام رسول رضوی و حجت الاسلام سید رسول موسوی و همچنین حجت الاسلام حسین پور مدیر امور بین الملل حضور داشتند. آقای پور مرجان رایزن محترم فرهنگی ایران در ایتالیا که هماهنگ کننده این نشست بود نیز در جلسه حضور داشت.
همچنین در شامگاه جمعه سومین نشست فرهنگی با مسئولان جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا برگزار شد.
این نشست با دعوت حجة الاسلام و المسلمین محمد طاهر ربانی سفیر محترم ج ا ا در واتیکان و در محل اقامتگاه وی برپا شد.
آقای ربانی با بیان اینکه امسال شصتمین سال روابط ایران و واتیکان است به تاریخچه این ارتباط از قبل از انقلاب تا به حالا اشاره کرد و وظایف سفارتخانه را تشریح نمود.
سفیر ایران در واتیکان به تشکیلات کلیسای کاتولیک اشاره کرد و روند جالب و نسبتا مترقی انتخاب پاپ را برای اساتید حاضر شرح نمود. پاپ منصبی است که از عصمت برای مسیحیان برخوردار است. وی به چالش مهم کلیسا در عرصه خانواده اشاره کرد و به جلسه روز گذشته کاردینال ها اشاره کرد و به مسائلی همچون چگونگی رسیدن به آرامش و چگونگی دستیابی به فرهنگ خانواده در کلیسا پرداخت.
وی به دنیا گریزی پاپ و بسیاری از کشیش های مسیحی پرداخت و به توانمندی های ایشان در دستیابی به برخی علوم اشاره کرد و گفت هر کشیش باید به چند زبان دنیا آگاه باشد. پاپ قبلی ـ پاپ ژان پل دوم ـ به هفت زبان دنیا آشنا بود و پاپ فعلی نیز به زبانهای متعدد سخن می گوید. پاپ قبلی با رییس جمهور وقت کشورمان به عربی سخن گفته بود.
حجة الاسلام ربانی ادامه داد و گفت در حال حاضر یک ملیارد و یکصدو پنجاه ملیون کاتولیک در جهان هستند که هدایت آنان را پانصد هزار کشیش بر عهده دارند. کمبود کشیش سبب شده است که کلیسا به روحانیون افتخاری از میان مردم رو نماید. روحانیون افتخاری زندگی و اموالشان را تا زنده اند وقف کلیسا می کنند. البته این نکته را باید توجه کرد که به نظر می رسد مسیحیان در مساله وقف از مسلمانان پیشتر هستند.
از سال ۱۹۶۵ که شورای دوم واتیکان بود تا ۱۹۹۱ تمام کشورهای اروپایی که گرایش کاتولیکی داشتند ۷% بودجه هایشان را به کلیسا اختصاص می دادند ولی پس از آن این میزان کاهش یافته ولی همچنان پرداختهای منظم و دائمی وجود دارد. از این رو کلیسا در خیلی از شرکتهای مهم مانند فیات، جنرال موتور و... سهام دارند.
حجه الاسلام طباطبایی در این نشست به بحث منجی پژوهی اشاره کرد و این مساله را از دیدگاه مسیحیت تبیین نمود و تکیه به این مساله را به عنوان یک بحث مشترک اسلام و مسیحیت مهم تلقی نمود. آقای ربانی ضمن استقبال از این بحث به رفت و آمدهای آیت الله امامی کاشانی و همچنین یکی از مسئولان دولت قبل در این زمینه با واتیکان اشاره کرد و لی اهتمام جدی به آن را موقوف به بررسی ها کارشناسی و تبیین آن در یک مجمع تخصصی دانست.
در این جلسه آقای مظفری سفیر ایران در رم و آقای پور مرجان رایزن فرهنگی نیز حضور داشتند. در پایان جلسه، اساتید شام را مهمان سفیر ایران در واتیکان بودند.
یونان دومین کشوری بود که اعضای محترم هیئت علمی راهی آن شدند. در این کشور بیشتر قرار بود اساتید با اعتقادات و شیوه های آیینی مسیحیت ارتدوکس آشنا شوند از این رو تنها دو جلسه فرهنگی برای آشنایی با یونان و فرهنگ آن با جناب آقای دکتر محمد حسین مظفری رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
نخستین جلسه در روز سه شنبه ۲۷ آبان در محل رستوران پارس شهر آتن در فضایی ایرانی ـ سنتی راس ساعت ۲۰ برگزار شد. جناب مظفری در معرفی یونان گفت: این کشور در جنوب شرقی اروپا و جنوب شبه جزیره بالکان قرار دارد و بیشتر مرزهایش آبی است و با دریاهای اژه، یونان و مدیترانه محاصره شده است. این کشور دارای شش هزار جزیره است وبسیار زیبا است. یونان را می توان مهد تمدن مغرب زمین و زادبوم دموکراسی، فلسفه غرب، بازی های المپیک، علوم سیاسی ونمایشنامه نویسی دانست.
وی گفت جمعیت یونان حدود یازده ملیون نفر است که از این تعداد ۹۸ درصد ارتدوکس و بقیه آنها مسلمانان و دیگر مذاهب هستند. سه ملیون و دویست و پنجاه هزار نفر در آتن زندگی می کنند.
مظفری در ادامه بیان داشت که اقتصاد یونان بر سه محور است: توریست(۲۲ ملیون نفر در سال)، کشتی سازی (که خیلی پیشرفته و در سطح جهانی مطرح است) و کشاورزی.
خط ساحلی یونان سیزده هزار و ششصد کیلومتر است و این در حالی است که مرز زمینی آن ۱۲۲۸ کیلومتر است. مردم یونان خیلی کم کار می کنند و بیشتر استراحت می کنند و دارای تعطیلات فراوانی هستند. روزهای شنبه و یکشنبه که تعطیل هستند و عصر روزهای دوشنبه و چهارشنبه و جمعه هم کار نمی کنند. خیلی از یونانی ها صبح می روند کنار آب و عصر می روند خانه. علت فشار اتحادیه اروپا به یونان همین کم کاری است. الان وزرای یونان تصمیم گیرنده نیستند بلکه کمیسرهای آلمانی در هر وزارتخانه تصمیم گیر هستند. واین به دلیل وام های متعددی است که یونان گرفته است. اینجا البته می گویند ما بیشتر فکر می کنیم تا اینکه کار کنیم. البته چندان هم بی راه نمی گویند.
دکتر مظفری گفت اگرچه اینان پیشینه خوبی در علوم داشته اند ولی امروزه فاقد شکوفایی ویژه ای هستند. وی در بخش دیگری از صحبتهایش اضافه کرد: متاسفانه آتن فاقد مسجد است. کشورهای اسلامی در جریان المپیک سال ۲۰۰۶، یونان را مجبور ساختند تا مسجدی را برپا کند و یا اجازه ساخت آن را بدهد. دولت وقت یونان بودجه ای را تصویب کرد ولی تا به امروز اجرایی نشده است.
در پایان جلسه مطالبی درباره ارتدوکس و جریانات مسیحیت صحبت شد و مسائلی را استاد طباطبایی مطرح کردند که مورد استقبال رایزن قرار گرفت و تصمیم گرفته شد که در جلسه ای که با رهبر ارتدوکس جهان در روز بعد برگزار می شود تنها استاد طباطبایی صحبت کند. محورهای صحبت نیز در این جلسه تبیین شد.
در ادامه جلسه برنامه کاری بدین سان تبیین شد که در صبح روز چهارشنبه ۲۸ آبان با رهبر ارتدوکسهای جهان دیدار و پس از آن از موزه و آثار باستانی آکرو پلیس دیدار و سپس با یکی از کشیشهای موفق و یک کلیسای نمونه بازدید شود. همچنین شب پنجشنبه و روز بعد در صومعه بیتوته شود.
گفتنی است در پایان سفر به یونان در شامگاه روز جمعه ۳۰ آبان نیز در جلسه ای با حضور استاد طباطبایی و رایزن فرهنگی جناب دکتر مظفری و تنی چند از اساتید به جمعبندی سفر پرداخته شد.
اساتید هیئت علمی پس از بازدید از کشور یونان و نشستهای علمی، صبح روز شنبه اول آذر عازم برلین شدند. پس از ورود به آلمان در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی حاضر شده و پس از نماز ظهر در یک جلسه نسبتا طولانی با جناب آقای دکتر محمد مهدی ایمانی پور رایزن فرهنگی ج اا در آلمان تا نزدیک غروب وضعیت فرهنگی آلمان و مطالعات اسلامی بررسی شد.
رایزن فرهنگی ایران در آلمان ضمن استقبال گرم از هیئت اساتید به معرفی آلمان پرداخت و وضعیت صعودی تمایل به بی دینی را در این کشور از چالشهای مهم در فرا روی کلیسا دانست که نسبت به دیگر کشورهای اروپایی بیشتر است. حدود۳۲ درصد از جمعیت ۸۵ ملیونی آلمان در اداره امار فدرال اظهار بی دینی نموده اند. ۳۱ درصد پروتستان و ۳۰ درصد هم کاتولیک و حدود ۵ درصد هم مسلمان هستند که ۷۰ درصد از آنها سنی و ۱۰ در صد شیعه و ۱۵ درصد علوی هستند.
در مقابل رشد اسلام پذیری در آلمان بیش از دیگر کشورهای غربی است. نزدیک به پنج ملیون نفر از جمعیت حاضر مسلمانند. البته یکی از دلایل اظهار بی دینی آن است که از مسیحیان برای کلیسا مالیات ویژه می گیرند.
از جهت اقتصادی آلمان وضعیت خوبی دارد و توانسته فرهنگ اقتصادی مردم را در زمینه مصرف به خوبی سامان دهد و پرهیز از اسراف را نهادینه نماید. به طور مثال برای آنکه بطری های نوشابه و آب به دور ریخته نشود در فروشگاه ها دستگاه هایی کذاشته شده تا پس از انداختن بطری خالی نیمی از پول نوشابه یا آب بازگردانده می شود. ویا اینکه در فروشگاه های خوار و بار پلاستیک داده نمی شود و خریداران باید با خود پلاستیک بیاورند. مصرف انرژی در خانه ها بسیار مقتصدانه است و کمترین نور را روشن می کنند و اگر تلویزیون می بینند معمولا بقیه چراغها را خاموش و حالت نور رمانتیکی در اینجا فرهنگ شده است.در زمستان در خانه نیز همه لباس گرم می پوشند.
گرفتن مالیات از هر چیزی در اینجا طبیعی است. حتی از همه مردم بابت دو شبکه دولتی تلویزیون مالیات می گیرند خواه ببینند یا نبینند.
همه چیز هم هزینه دارد. حتی بابت تخلیه زباله نیز به تعداد دفعاتی که می خواهند پول می گیرند.
ازجهات امنیتی وحتی راهنمایی رانندگی نیز کنترل ها کاملا نامحسوس است اما همه را زیر نظر دارند ولی کسی متوجه نمی شود.
آقای دکتر ایمانی پور درباره وضعیت مطالعات اسلامی گفت حدود سیصد مرکز شیعی پس از انقلاب در آلمان شکل گرفته است. پس از جریان ۱۱ سپتامبر افزایش اسلام خواهی در اینجا فزونی یافت. اما کلا اسلام شناسی در آلمان بیشتر رنگ و بوی تاریخی و سیره شناسی و گاه جامعه شناسی داشته است. پنج سالی است که الهیات در دانشگاه فرانکفورت و چند شهر مسلمان نشین دایر شده است. بیشتر هم آلمانها ظاهرا به دنبال تعلیم و ساماندهی ویا به دست گرفتن اندیشه ائمه جماعات خود آلمان هستند.
اخیرا توانستیم در الهیات پروتستان دانشگاه فرانکفورت کرسی حافظ شناسی با گرایش شیعه شناسی را ایجاد کنیم. البته شایسته است که بیان شود که هزینه این رشته تا سه سال به عهده ما است.
کار دیگری که در اینجا دنبال شده است ترجمه و تفسیر قرآن به زبان آلمانی با نگاه شیعی برای اولین بار است. این در حالی است که حدود چهل ترجمه و یا تفسیر آلمانی قرآن با اندیشه سنی ها تا کنون منتشر شده است.
کار دیگر کتاب سال اسلام و تاسیس بنیاد اسلامی است. که قرار است هرساله بهترین کتاب سال اسلامی با زبان آلمانی منتشر شود. این دیدار نزدیک اذان مغرب پایان یافت.
