روش شناسى علامه محمّدتقى شوشترى در نقد احاديث ساختگى

كاوشى در كتاب «الاخبار الدخيلة»

سيدعلى آقايى ^۱

چكيده

در نوشتار حاضر با بررسى و تحليل آراى علامه شوشترى در نقد احاديث موضوع ـ كه در باب دوم كتاب الأخبار الدخيلة آمده است ـ مبانى و روش هاى نقد بيرونى و درونى اخبار جعلى از ديدگاه وى شناسايى و طبقه بندى و براى هريك نمونه هايى ذكر شده است. البته نگارنده كوشيده تا از مجموعه روايات اين باب بهترين و روشن ترين مثال ها را گزينش كند و حتى المقدور از آوردن نمونه هاى تكرارى پرهيز كند. در خلال پژوهش، روشن شد كه علامه غالبا در نقد هر روايت آن را از وجوه و زواياى گوناگون واكاوى كرده و از معيارهاى مختلف درونى و بيرونى از جمله تعارض با قرآن، مخالفت با حكم مشهور فقهى، تناقض با اعتقادات كلامى شيعه، تضاد با عقل يا علم، ناسازگارى با تاريخ، تعارض با سنت، مقايسه با اخبار مشابه، و نقد درونى و سندى روايت براى نقد روايات جعلى بهره گرفته است.

كليد واژه ها: الاخبار الدخيلة، احاديث ساختگى، نقد حديث، محمد تقى شوشترى.

درآمد

روايات، پس از قرآن كريم، در سنت اسلامى از اهميت ممتازى برخوردار است. مسلمانان از صدر اسلام تاكنون اهتمام ويژه اى براى حفظ و روايت احاديث داشته اند و انديشمندان علوم اسلامى از آنها بهره گرفته اند. با اين حال، اين گنجينه ارزشمند اسلامى از تحريف و جعل به دور نمانده است. عالمان مسلمان، ضمن آگاهى از اين امر، از همان قرون نخستين بر پالايش روايات همت گماشتند و در اين راه از هيچ كوششى دريغ نورزيدند. در اين زمينه تلاش عالمان اهل سنت در چند حوزه قابل