83
آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم حسني (ع) در گذشته و حال

در عصر خوارزمشاهيان نيز اين بنا مرمت و بازسازى شد. كتيبه منقوش بر صندوق مطهر يكى از اسناد مهمى است كه به ما نشان مى دهد در قرن هفتم و هشتم يعنى دوران خوارزمشاهيان نيز در اين بنا اقداماتى انجام شده است، ۱ اگرچه پيشتر، بسيارى مى انديشيده اند نخستين زمان احداث آرامگاه، اين دوران است و مدعاى خود را كتيبه روى صندوق، كه تاريخ 725 ه . ق . بر روى آن ديده مى شد عنوان مى كردند، اما دلائل و قرائن ديگرى كه از آن سخن گفتيم نشان مى دهد كه چنين فرضى صحت ندارد. به هرحال در اواخر قرن هشتم اين بقعه بازسازى شده است. ايلخانان مغول نيز تعميراتى بر روى بقعه انجام داده اند. كتيبه اى كه بر روى صندوق داخل ضريح وجود دارد اشاره به اين كار توسط خواجه نجم الدين محمد، مقارن روزگار ابوسعيد ايلخانى مى كند و تاريخ 725 ق بر روى آن نيز بر اين امر دلالت دارد. ۲ همچنين در عصر تيموريان نيز اقداماتى براى بازسازى حرم انجام شده است. ۳

د ـ آستان در عصر صفوى

يكى از اعصارى كه آستان مورد توجه خاصى قرار گرفته و بر وسعت، شكوه و عظمت آن افزوده شده، دوران صفوى است. اين شاهان شيعى همواره در آبادانى بقاع و اماكن و احياء و بازسازى و نيز زيباسازى اين آثار تمدنى تلاش بليغ داشته اند كه در سرتاسر سرزمين هاى ايران و عراق روشن است. شاه طهماسب نخستين كسى از آنان بود كه به مرمت و بازسازى آستان پرداخت. او در فرمانى كه به سال 961هجرى انتشار داد، چنين اشاره كرد:
«همواره لوازم همت گردون ارتقاء... مصروف و معطوف است به رواج و رونق و

1.نشريه معارف اسلامى، ص۸۸

2.بنگريد به ص ؟؟؟ از همين نوشتار.

3.دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ج ۱، ص ۳۵۳؛ به نقل از عبدالرزاق سمرقندى، مطلع السعدين و مجمع البحرين، ج ۲، ص ۳۲۱.


آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم حسني (ع) در گذشته و حال
82

شمس الدين مجدالملك مشيرالدوله ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسى ثقة اميرالمؤمنين اطال اللّه بقيه وكيل مظالم على يدي عبداللّه ]محتاج] الى رحمة اللّه زرين كفش ابى الفوارس».
كتيبه فوق در سال 1348ش كشف شد؛ 1 هنگامى كه در رواق شمالى مشغول تزيين و تعمير بودند، آثار سردر قديمى با كتيبه كوفى و زيبايى با آجركارى عصر سلجوقى در جوانب سردر پديدار شد. كه اين امر نشان مى داد كه الحاقات و متصرفات و تزيينات و روسازى ها در اعصار بعد انجام شده است. كاشف آن مهندس كريم پيرنيا بود كه از سوى وزارت فرهنگ و هنر و سازمان حفاظت آثار باستانى با تعدادى از كارشناسان مشغول تعمير رواق شمالى شده بودند. او خود ماجراى كشف كتيبه را چنين شرح مى دهد: «پس از برداشتن اندود گچ، چهره زيباى ديبامانندى از گوهرها و نگين هاى خشت پخته و سفال با نقش هاى نغز و دلنشين نمايان گشت و نيز پيله و زعزه نيم گرد گوشه درگاه و چند حرف از كتيبه كهن كوفى آن نيز از زير توده گل بيرون آمد. پيكاوى در پيرامون سردر و دوسو و فراز آن دنبال شد و پس از چندى در سرتاپاى سردر و ديوار نوشته بسيار زيبايى چهره گشود كه تنها دوجا كه جاى داربست بوده و آغاز و پايان آن متأسفانه با سيمان اندود شده افتادگى دارد». 2
پس از دوران سلجوقى، ملوك آل باوند نيز تلاش هايى براى حفظ و حرمت اين بقعه مبذول داشتند؛ از جمله حسام الدوله اردشيرشاه فرزند علاءالدوله حسن از پادشاهان طبقه دوم آل باوند، كه همه آنان شيعه بودند و در مازندران بين سال هاى 567 تا 601 هجرى حكومت مى كردند، همه ساله دويست دينار براى اين مزار مى فرستاد. 3

1.دايرة المعارف بناهاى تاريخى ايران در دوره اسلامى، بناهاى آرامگاهى، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه حوزه هنرى، ص۳۶۷

2.پيشين، همانجا؛ عطاردى، عبدالعظيم حسنى، مسنده و حياته، ص۳۰۸

3.ابن اسفنديار، محمد بن حسن، تاريخ طبرستان و رويان و مازندران، به كوشش عباس اقبال، ص ۱۲۰، محمّد قزوينى، يادداشت هاى قزوينى، ج۶، ص۲۶.

  • نام منبع :
    آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم حسني (ع) در گذشته و حال
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
    پیوند معرفی کتاب :
    http://www.hadith.net/post/51992
تعداد بازدید : 134150
صفحه از 303
پرینت  ارسال به