2 ـ نگاهى كلى و مختصر به مراحل اجرايى طرح توسعه از 1370 تا 1380ش

عمليات اجرايى پروژه احداث ابنيه ها و توسعه اماكن مجموعه آستان، در اوائل سال 1372ش، يعنى پس از تصويب نقشه هاى قطعى مربوط به موقعيت پروژه ها از سوى معاونت عمرانى و با حمايت معاونت اقتصادى آستان آغاز شد. براى انجام عمليات اجرايى، نخستين گام، آزادسازى زمين مورد نياز بود كه در آن قبور، ديوارها و اتاقك هاى مقابر قرار داشت و هر يك داراى صاحبان و وارثانى بودند. ديوارها و ساختمان هاى مقابر با كسب رضايت صاحبان و پرداخت مبالغى، ضمن رعايت موازين شرعى، تسطيح گرديد، كه البته به مرور زمان، خود دچار تخريب و ويرانى شده بود.
بخش عظيمى از زيربناى طرح را نيز خانه ها و مغازه ها اشغال كرده بودند، كه ضمن مذاكرات متعدد با صاحبان و با متصرفان آنها، بدون نياز به استفاده از اهرم هاى قانونى و به مرور زمان با رضايت آنان چهل هزار متر مربّع از املاك محدوده خريدارى و تخريب و تحويل معاونت عمرانى آستان شد. براى اجراى اين آماده سازى بالغ بر پانزده ميليارد ريال هزينه گشت. (تصوير شماره 32 و33)
در اين مجموعه، مراحل اجرايى شش پروژه به مدت حدود سه سال خاك بردارى و تسطيح شد، شامل:
1 ـ رواق هاى جديد.
2 ـ دارالتوليه.
3 ـ مصلاى بزرگ رى.
4 ـ تخت گاه جنوبى.
5 ـ صحن مصلى.
6 ـ مركز فرهنگى جوانان.
علاوه بر اين، حدود 73هزار متر مربّع براى ايجاد گذرگاه هاى جنوبى و شرقى جهت دسترسى بهتر زائران و مجاوران به حرم مطهّر نيز آزاد شد.
مراحل اجرايى اين پروژه ها اندكى با كندى روبه رو بود و مشكلات متعددى

16 ـ ايجاد تخت گاه هاى شمالى و جنوبى.
17 ـ احداث بازار جديد.

ب: پروژه هاى فرعى

1 ـ احداث حسينيه در امتداد دارالضيافه كه داراى صحن بزرگ و متصل به شبستان بين الحرمين باشد.
2 ـ توسعه درمانگاه حضرت عبدالعظيم و ايجاد درمانگاه تخصصى آن شامل بخش هاى قلب و عروق، گوش و حلق و بينى، زنان، چشم پزشكى، جراحى عمومى، پوست، داخلى، دندان پزشكى، راديولوژى، آزمايشگاه، داروخانه، تزريقات و پانسمان، واكسيناسيون و تنظيم خانواده.
3 ـ احداث وضوخانه ها و سقاخانه هاى متعدد با گنجايش قابل توجه.
4 ـ سيستم تأسيسات و موتورخانه مركزى.
5 ـ احداث خيابان 20مترى در گرداگرد حرم مطهّر كه از چهار جهت جغرافيايى بتوان از طريق بلوارهايى به سهولت به حرم راه يافت.
در اينجا ابتدا يك نگرش كلّى به طرح توسعه داشته و سپس آن را در سه محورِ مراكز زيارتى، علمى و خدماتى تشريح خواهيم كرد.
6 ـ احداث قرض الحسنه.
7 ـ احداث زائرسرا.

ج: پروژه هاى خارج از شهر رى

1 ـ مؤسسه فرهنگى دار الحديث در قم.
2 ـ احداث دانشكده و پژوهشكده حديث در قم.
3 ـ زائرسراى حضرت عبدالعظيم در مشهد.
4 ـ مجتمع تفريحى، فرهنگى كوثر در روته فشم.