11

ابوالقاسم تهرانى

ناصرالدين انصارى قمى

فقيه شيعى و اصول ژرف نگر و دقيق النظر قرن سيزدهم هجرى. نياى وى، ميرزا هادى از «تجّار اخيار و صلحاء ابرار» ^۱ بود كه از شهر نور مازندران به تهران مهاجرت كرد و فرزندش ميرزا محمدعلى ـ كه او هم از تجّار شيفته علم و دانش بود ـ در سوّم ربيع الثانى 1236 ق، صاحبِ فرزندى شد كه او را «ابوالقاسم» ناميدند.
در آغاز كودكى، نشانه هاى هوش سرشار و استعداد بسيار در او نمايان بود، چنانكه در ده سالگى مقدمات را خوب مى فهميد و عبارات مشكل را به آسانى مى دانست. ^۲ در سال 1246 ق، همراه عمويش به اصفهان رفت و سه سال به فراگيرى مقدمات پرداخت و پس از آن به تهران آمد و دو سال ديگر در آنجا ماند. در 1251 ق، به عتبات رفت و نزديك دو سال در آنجا ماند ولى چون اسباب توقف برايش آماده نبود به تهران بازگشت و در مدرسه مروى ساكن شد و با تلاش و كوشش فراوان، علوم عقلى و نقلى را نزد مولا عبداللّه زنوزى و شيخ جعفر كرمانشاهى فرا گرفت و تقريرات درسِ او را هم نگاشت. ^۳ وى در اين زمان بيست ساله بود و به علم و فضل مشهور. لذا علماى تهران، رفتن به عتبات را براى تكميل و استفاده بيشتر، به او پيشنهاد دادند و او

همدان يا رى درگذشت .
پس از وى ، پسرش نيز به وزارت ركن الدوله رسيد كه به سبب حسادت به شهادت رسيد . در ادب و ترسل او را «جاحظ ثانى» مى ناميدند .
از آثار او:
1 . تاريخ ابن عميد
2 . ديوان رسائل يا رسائل ابن عميد
3 . ابن نديم ، كتاب المذهب فى بلاغة را از آثار وى مى داند .

منابع

الاعلام ، ج 6 ، ص 328؛ تاريخ ادبيات در ايران ، ج 1 ، ص 638 ـ 639؛ تاريخ گزيده ، 412 ، 416 ، 417 ، 791 ، 792؛ دانشنامه ايران و اسلام ، ج 5 ، ص 739 ـ 740؛ الذريعة ، ج 3 ، ص 224 و ج 10 ، ص 240؛ رساله شرح احوال و آثار ابن عميد ، روضة الصفا ، ج 4 ، ص 50؛ ريحانة الادب ، ج 8 ، ص 125 ـ 127؛ سير النبلاء ، ج 16 ، ص 137 ـ 138؛ فوائد الرضويه ، ص 521 ـ 528؛ مجالس المؤمنين ، ج 2 ، ص 443 ـ 445؛ معجم المؤلفين ، ج 9 ، ص 257 ـ 258؛ الوافى بالوفيات ، ج 2 ، ص 381 ـ 383؛ وفيات الاعيان ، ج 5 ، ص 103 ، 113؛ هدية الاحباب ، ص 77 ـ 78؛ هدية العارفين ، ج 2 ، ص 46 .