53

حسن بن محمّد خان صديق اسفنديارى

(1283 ـ 1364 ق)

حسين حسين زاده

او نويسنده و شاعرى توانا بود و ملقب به محتشم السلطنه . وى علاوه بر تحصيل در دارالفنون ، مقدمات عربى و ادبيات فارسى و دوره اى از فقه و اصول و حديث را نيز در مدارس دينى آموخت .
در سال 1302 ق به خدمت وزارت خارجه درآمد . و سمت هاى مختلفى را دارا بود . در سفر سوم مظفر الدين شاه به فرنگ ، به عنوان نماينده وزارت خارجه در صف همراهان شاه بود .
پس از فرمان مشروطيت ، از جمله كسانى بود كه مأمور تنظيم نظامنامه انتخابات شدند . با قرار 1919 م وثوق الدوله مخالفت كرد و به همراه عده اى از مخالفين به كاشان تبعيد شد و در كابينه نود روزه سيد ضياءالدين در بازداشت بود . اما از دوره هشتم وارد مجلس شوراى شد و تا پايان دوره سيزدهم نماينده مجلس بود .
وى زبان هاى عربى ، انگليسى ، فرانسوى و تركى را به خوبى مى دانست و بارها به مقام وزارت رسيد . محتشم السلطنه در تهران درگذشت و در جوار حضرت عبدالعظيم به خاك سپرده شد . از تأليفات او:
قواعد الاحكام ، ترجمه ،

4 . اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، المآثر و الآثار ، دار الطباعه خاصه دولت ، تهران ، 1306 ق .
5 . الامين، الامام سيد محسن، اعيان الشيعه، دارالتعارف ، بيروت ، 1406 ق .
6 . اصفهانى كربلايى، شيخ حسن، تاريخ دخانيه، به كوشش رسول جعفريان، نشر الهادى، 1377 ش .
7 . كرمانى، ناظم الاسلام، تاريخ بيدارى ايرانيان، امير كبير، 1363 ش .
8 . دولت آبادى، يحيى، حيات يحيى، انتشارات عطار و فردوس، 1371 ش .
9 . حبيب آبادى، معلم، مكارم الآثار، تهران، 1306 ش .
10 . واعظ خيابانى، ملاعلى، علماء معاصرين، تهران، اسلاميه، 1366 ش .